Πράσινη Ανάπτυξη και Γεωργία: Η περίπτωση των φωτοβολταϊκών

Σε κάθε αγροτική περιοχή είναι ήδη πρώτο θέμα στις συζητήσεις των αγροτών η αντικατάσταση των καλλιεργειών τους, όχι με κάποιο άλλο είδος καλλιέργειας πιο προσοδοφόρας και επιδοτούμενης από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά με φωτοβολταϊκά. Πολλοί είναι αυτοί που ενθαρρύνουν τους αγρότες σε μια τέτοια αλλαγή, την οποία την προβάλλουν ως την ευκαιρία για ένα πολύ καλό εισόδημα σε βάθος χρόνου. Ως αντάλλαγμα, η γεωργική γη και η παραγωγή αγροτικών προϊόντων που μέχρι πρόσφατα αποτελούσε την κύρια πηγή εισοδήματος των αγροτών.

Σε μια εποχή που η παραγωγή ενέργειας πρέπει να αναζητηθεί χωρίς καθυστέρηση πέρα από τα ορυκτά καύσιμα, οι πολιτικές που πρέπει να εφαρμοστούν οφείλουν να έχουν σαν αρχή τους την προστασία του περιβάλλοντος. Η εξέλιξη της τεχνολογίας στο τομέα της ενέργειας δίνει την δυνατότητα εκμετάλλευσης των ανανεώσιμων πηγών της, οι οποίες θεωρούνται φιλικές στο φυσικό περιβάλλον. Τι πρέπει όμως να προσέξουμε έτσι ώστε να μην μετατρέψουμε την πράσινη ανάπτυξη από ευκαιρία σε αδιέξοδο;

Η γη υψηλής παραγωγικότητας

Στο άρθρο 9 του ν. 3851/10 για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αναφέρεται ότι: Σε αγροτεμάχια που χαρακτηρίζονται από τη Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης του οικείου νομού ως αγροτική γη υψηλής παραγωγικότητας, απαγορεύεται η άσκηση οποιασδήποτε άλλης δραστηριότητας, εκτός από τη γεωργική εκμετάλλευση και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από σταθμούς Α.Π.Ε. Η παραχώρηση εκτάσεων χαρακτηρισμένων ως υψηλής παραγωγικότητας για την εγκατάσταση πράσινων επενδύσεων, μπορεί να υπονοεί περίσσεια τους ως προς τη γεωργική δραστηριότητα. Εάν στο παραπάνω προσθέσουμε και την αλλαγή που προκάλεσε ο ν. 3399/05 (αριθ. 20, παρ. 23) ο οποίος εξαιρεί τις εκτάσεις που βρίσκονται εκατέρωθεν του άξονα εθνικών και επαρχιακών οδών και σε βάθος μέχρι 600 μέτρα ως γαίες υψηλής παραγωγικότητας, γίνεται ολοφάνερη μια πολιτική που έχει στόχο την μείωση ενός από τους τρεις βασικούς συντελεστές του γεωργικού τομέα (έδαφος, εργασία, κεφάλαιο), του εδάφους.

Η έννοια της γης υψηλής παραγωγικότητας δεν χρησιμοποιήθηκε για να χαρακτηρίσει την παραγωγικότητα μιας έκτασης σε ενέργεια αλλά σε γεωργικά προϊόντα. Πάνω σε αυτό άλλωστε είχαν καθιερωθεί και τα κριτήρια που χαρακτήριζαν μια γη ως υψηλής παραγωγικότητας με βάση εγκύκλιο του Υπουργείο Γεωργίας το 1987 και τα οποία ισχύουν μέχρι και σήμερα.

Η επιλογή του ποσοστού κάλυψης της γης υψηλής παραγωγικότητας με φωτοβολταϊκά στο 1% της καλλιεργούμενης έκτασης κάθε νομού και με τρόπο υπολογισμού την οριζόντια προβολή τους, αποτελεί ακόμα ένα πλήγμα για την γη υψηλής παραγωγικότητας. Και όλα αυτά εις αναμονή των ΚΥΑ που θα καθορίζουν τους όρους και τις προϋποθέσεις εγκατάστασης σταθμών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε εκτάσεις που θα χαρακτηρίζονται ως γη υψηλής παραγωγικότητας. Είναι απορίας άξιο ότι από το 2001 (ν. 2945/2001) μέχρι και την στιγμή που γράφτηκε το άρθρο (9 ολόκληρα χρόνια!!) δεν έχουν καθοριστεί τα κριτήρια που χαρακτηρίζουν μια γη ως υψηλής παραγωγικότητας.

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής (διάβρωση και ερημοποίηση των εδαφών, ξηρασία, ανάπτυξη παθογόνων, μείωση παραγωγής, κλπ), η καταπάτηση εδαφών για την επέκταση εξωγεωργικών δραστηριοτήτων λόγω της έλλειψης αυστηρής νομοθεσίας και ελέγχου, η εγκατάλειψη της υπαίθρου από τους νέους, καθώς και πολλές άλλες αλλαγές που συμβαίνουν τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν επηρεάσει δραστικά τη γεωργία της χώρας μας. Παράλληλα, οι παραπάνω αποφάσεις που αφορούν τη γη υψηλής παραγωγικότητας επιτείνουν τα διαστρεβλωτικά φαινόμενα στον αγροτικό τομέα. Η αύξηση του γεωργικού εισοδήματος πρέπει να προέλθει από δράση και αναπτυξιακή λογική των αγροτών, χωρίς να απαιτείται αλλαγή χρήσης της γεωργική γης. «Πιστό είναι η γη..» όπως αναφέρει ο Πιττακός ο Μυτιληναίος και αυτό το γνωρίζουν καλά οι αγρότες. Αυτό που πρέπει να αναζητά ο έλληνας παραγωγός είναι νέες κατευθύνσεις που θα συνδυάζουν τη γεωργία και την πράσινη ανάπτυξη.

Από τις επιδοτήσεις στα φωτοβολταϊκα

Οι έως σήμερα εφαρμοζόμενες πολιτικές δεν έχουν δώσει έμφαση στα διαχρονικά προβλήματα του αγροτικού τομέα της χώρας μας, ώστε να τον βγάλουν από το τέλμα που έχει πέσει, προσπαθώντας με πολιτικές πρόχειρες και βραχυχρόνιες να αποπλανήσουν τους ήδη ταλαιπωρημένους «πραγματικούς» αγρότες.

Οι εύκολες λύσεις συνήθως οδηγούν σε μελλοντική αστάθεια. Η χρήση φωτοβολταϊκών για την εξυπηρέτηση των αναγκών της γεωργικής εκμετάλλευσης, αποτελεί έναν ενδεικτικό προσανατολισμό που πρέπει να έχει μια πράσινη εκπαίδευση. Η υιοθέτηση της τεχνολογίας αυτής πέρα από τα πολλά ευεργετήματα που έχει για το φυσικό περιβάλλον θα βοηθήσει και στην ενίσχυση του εισοδήματος του αγρότη. Δεν μπορεί όμως μια επένδυση στα φωτοβολταϊκά να αποτελεί την μοναδική λύση για έναν αγρότη. Για τον λόγο αυτό θα εξακολουθούν να υπάρχουν φωνές για ριζικές αλλαγές στον τρόπο παραγωγής, προώθησης και εμπορίας των αγροτικών προϊόντων.

Η ανάπτυξη των νέων πηγών ενέργειας, αναμφίβολα θα μειώσει την εξάρτηση από ορυκτά καύσιμα το πετρέλαιο και το κάρβουνο και θα περιορίσει σε μεγάλο βαθμό τις αιτίες της κλιματικής αλλαγής. Δεν θα πρέπει όμως, η εφαρμογή μιας τόσο σημαντικής καινοτομίας να έρθει αντιμέτωπη με σημαντικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας και της ελληνικής υπαίθρου, όπως αυτόν της γεωργίας.

Από την πολιτική των επιδοτήσεων σε αυτήν των φωτοβολταϊκών; Και η αγροτική παραγωγή; Τα ποιοτικά και ανταγωνιστικά αγροτικά προϊόντα; Γιατί στα πηγαδάκια των αγροτών επικρατεί των θέμα των φωτοβολταϊκών αντί να ακούγονται ουσιαστικά θέματα αναδιάρθρωσης του αγροτικού τομέα της χώρας; Ποιος είναι ο κερδισμένος με αυτήν την πολιτική;