Περιβαλλοντική εκπαίδευση - Εκπαίδευση για την αειφορία

Περιβαλλοντική εκπαίδευση – Εκπαίδευση για την αειφορία

Οι ρίζες της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Π.Ε)βρίσκονται στο 19ο αιώνα, όταν ο Geddes Patric (1854 - 1933) ήταν ο πρώτος που συνέδεσε την "ποιότητα του περιβάλλοντος" με την "ποιότητα της εκπαίδευσης", υπό την επίδραση επιστημολογικών, φιλοσοφικών και παιδαγωγικών θέσεων.

Με τη διεθνώς αποδεκτή σκοπιά της, όμως, η Π.Ε έχει ζωή 30 ετών περίπου(Φλογαΐτη,1998) και σύμφωνα με τον ορισμό της UNESCO

"η Περιβαλλοντική Εκπαί δευση είναι μια διαρκής διαδικασία δια της οποίας τα άτομα και οι κοινωνικές ομάδες θα συνειδητοποιήσουν το περιβάλλον τους και θα αποκτήσουν τις γνώσεις, τις αξίες, τις ικανότητες, την εμπειρία και επίσης τη θέληση που θα τους επιτρέψουν να δράσουν ατομικά και συλλογικά με σκοπό την επίλυση των σημερινών και μελλοντικών προβλημάτων του περιβάλλοντος".

Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση έχει καθιερωθεί κυρίως στη τυπική εκπαίδευση, ωστόσο,έχει έντονα διαπιστωθεί η αναγκαιότητα της και στις μορφές της μη τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης.

Μη-τυπική ΠΕ είναι εκείνο το είδος της σκόπιμης εκπαίδευσης, η οποία στοχεύει στην ανάπτυξη, σε διάφορους τομείς της κοινωνίας, περιβαλλοντικών εννοιών, δεξιοτήτων, στάσεων και περιβαλλοντικού ήθους.

Η άτυπη Περιβαλλοντική Εκπαίδευση εξελίσσεται σε όλη τη ζωή ενός ανθρώπου.

Οι μεθοδολογικές προσεγγίσεις στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση παρουσιάζουν ποικιλία και διαφοροποίηση, καθώς αποτελεί μια καινοτομία στην τυπική εκπαίδευση και για το λόγο αυτό έχει ενσωματώσει τις περισσότερες μεθόδους που οδηγούν σε ενεργητική μάθηση.

Η εφαρμογή της μεθόδου project, η διεπιστημονική - διαθεματική προσέγγιση,η βιωματική μάθηση, η επιδίωξη ανάπτυξης κριτικής σκέψης και ικανότητας επίλυσης προβλημάτων, σε συνδυασμό μεταξύ τους ως ένα αναπόσπαστο σύνολο, θα μπορούσαμε να πούμε ότι χαρακτηρίζουν αυτή τη μορφή της εκπαίδευσης και δίνουν τη μοναδικότητα εκείνη που την διαφοροποιεί από τα άλλα αντικείμενα του ΑΠ του σχολείου.

Κυριότερες από αυτές είναι:

- Σχέδιο Εργασίας (Μέθοδος Project)

- Επίλυση Προβλήματος

- Επίσκεψη στο πεδίο, εργασία στο πεδίο, μελέτη στο πεδίο

Το σχέδιο εργασίας αποτελεί μια διεπιστημονική, βιωματική μέθοδο σχεδιασμένης αναζήτησης της γνώσης και διερεύνησης των ζητημάτων (Μουμουλίδου, 2006).

Η μέθοδος project ή «σχέδιο εργασίας» ή«μέθοδος βιωμάτων» (Κλεάνθους- Παπαδημητρίου, 1980) είναι μια μέθοδος,η οποία συγκαταλέγεται στις εναλλακτικές στρατηγικές διδασκαλίας και μάθησης

και το κύριο χαρακτηριστικό της είναι ότι προτείνει το άνοιγμα του σχολείου στην πραγματική ζωή.

Οι παραδοσιακοί ρόλοι για το μαθητή και τον εκπαιδευτικό αλλάζουν, όπως επίσης αλλάζει και η στάση απέναντι στη γνώση (Παπαδημητρίου, 1998).

Η μέθοδος επίλυσης προβλήματοςείναι μια βασική μέθοδος, εφόσον η ΠΕ εστιάζει στην επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων, κατά την οποία εμπλέκονται οι μαθητές στη διαδικασία επίλυσης ενός περιβαλλοντικού προβλήματος και είναι προσανατολισμένη στην τοπική κοινωνία και την εκδήλωση δράσης. Η επίλυση προβλήματος στην τοπική κοινωνία παρέχει στους μαθητές την ευκαιρία να αποκτήσουν δεξιότητες οι οποίες είναι απαραίτητες, για να συμμετέχουν στην εξεύρεση λύσεων για τα τοπικά ζητήματα, τα οποία τους αφορούν άμεσα.

Μέσα από τη συμμετοχή τους σε τέτοια προγράμματα επιτυγχάνονται σημαντικοί στόχοι για τηδημιουργία ενεργών πολιτών για ένα βιώσιμο μέλλον και αναπτύσσονται δεξιότητες σε μαθητές και εκπαιδευτικούς για τη χρήση στρατηγικών για τη διερεύνηση πηγών και δεδομένων που λαμβάνονται από πρώτο χέρι. Τέτοιες συμμετοχικές διαδικασίες συμβάλλουν σημαντικά στην καλλιέργεια αισθήματος προσωπικής ευθύνης και δέσμευσης απέναντι στα τοπικά ζητήματα (Stap & Wals, 1994).

Τέλος, κατά τη μελέτη στο πεδίο η διδασκαλία γίνεται με τρόπο διαφορετικό από τον παραδοσιακό, καθώς χρησιμοποιούνται μέθοδοι βιωματικής και ενεργητικής μάθησης.

Τα τελευταία χρόνια σημειώνεται μια στροφή στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, η οποία τείνει να μετατραπεί σε Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη.

Πρώτη φορά έγινε αναφορά στο Συνέδριο των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, στο Ρίο ντε Τζανεϊρο της Βραζιλίας, το 1992.

Η «αειφόρος ανάπτυξη» που είναι σύνθετος όρος, καθώς περικλείει οικονομικές,περιβαλλοντικές και κοινωνικές διαστάσεις, είναι η ανάπτυξη «που καλύπτει τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να υποσκάπτει τις δυνατότητες των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες» (World Commission on Environment and Development

Report, 1987).

Η Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξηείναι μια δια βίου διαδικασία που ξεκινά από την παιδική ηλικία μέχρι την ανώτατη εκπαίδευση, επεκτείνεται πέρα από την τυπική εκπαίδευση και περιλαμβάνει εκπαιδευτικά προγράμματα όλων των βαθμίδων, την επαγγελματική εκπαίδευση, την επιμόρφωση των εκπαιδευτών, τη διαρκή εκπαίδευση των ειδικών και των ληπτών αποφάσεων (UNECE, 2005) και είναι σχετική με τη γνώση για:

- Το σεβασμό,την αναγνώριση της σημασίας, και τη διατήρηση των

επιτευγμάτων του παρελθόντος.

- Τη διαβίωση σε έναν κόσμο, όπου όλοι οι άνθρωποι έχουν επαρκή

τρόφιμα για μια υγιή και παραγωγική ζωή.

- Την αξιολόγηση, τη φροντίδα και αποκατάσταση του Πλανήτη μας.

- Τη δημιουργία και απόλαυση ένας καλύτερου, ασφαλέστερου και πιο

δίκαιου κόσμου.

- Την ανάπτυξη πολιτών που ενδιαφέρονται και που ασκούν τα

δικαιώματά τους και αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους σε τοπικό, εθνικό

και παγκόσμιο επίπεδο

Στην Παγκόσμια Σύνοδο Κορυφής του 2002 για την Αειφόρο Ανάπτυξη στο Γιοχάνεσμπουργκ επισημάνθηκε η ανάγκη ενσωμάτωσης της αειφόρου ανάπτυξης στα εκπαιδευτικά συστήματα όλων των βαθμίδων.

Η Σύνοδος Κορυφής επίσης πρότεινε να υιοθετηθεί από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών μια Δεκαετία για την Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη (2005 - 2014).

Η Δεκαετία αποτελεί ένα διεθνές πρόγραμμα για τον επαναπροσανατολισμό της εκπαίδευσης γύρω από τους τρεις πυλώνες της αειφόρου ανάπτυξης: την οικονομία, την κοινωνία και την ανάπτυξη.

Παρακάτω παρουσιάζονται τα έτη με τα θέματά τους:

- 2006 Νερό- Γαλάζιος πλανήτης

- 2007 Καταναλωτισμός & Περιβάλλον

- 2008 Δάσος- Πράσινος πλανήτης

- 2009 Γεωργία, διατροφή και τοπικές κοινωνίες

- 2010 Ενέργεια- Ανανεώσιμες πηγές και τοπικές κοινωνίες

- 2011 Εκπαίδευση για τα ανθρώπινα δικαιώματα

- 2012 Υγεία και παραγωγικές διαδικασίες

- 2013 Ανθρωπογενές Περιβάλλον και Αειφόρος διαχείριση

- 2014 Ενεργοί Πολίτες

ΟΡΙΣΜΟΙ:

Αειφόρος Ανάπτυξη (Sustainable development):

Ορισμός Ι. Η WCED (Word Commission for the Environment and Development - Παγκόσμια Επιτροπή για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη), με την έκθεση Brundtland (1987), όρισε ως Αειφόρο ανάπτυξη «[…] αυτή που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος, χωρίς να μειώνει την ικανότητα των μελλοντικών γενεών ανθρώπων, να ικανοποιήσουν τις δικές τους».

Ως ολοκληρωμένη ανάπτυξη:

έχει οριστεί, τεκμηριωθεί διεπιστημονικά και θεωρείται «η ταυτόχρονα στον χώροκαι στον χρόνο κατάλληλη οικονομική, κοινωνική, πολιτική, πολιτισμική και τεχνική / τεχνολογική ανάπτυξη, η οποία θα πρέπει να τελείται πάντα σε διαλεκτική αρμονία και με σεβασμό στον άνθρωπο και το φυσικόκαι πολιτισμικό του περιβάλλον, μέσα στο οποίο αυτός εντάσσεται ειρηνικά και δημιουργικά, ως οργανικό και αναπόσπαστο μέρος του και όχι ως κυρίαρχος,ιδιοκτήτης ή εκμεταλλευτής του».

Αξιοβίωτη:

είναι εκείνη η μορφή ολοκληρωμένης ανάπτυξης «για την οποία χαίρεται κανείς να ζει»,ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου,εθνικότηταςκαι κοινωνικής τάξης στην οποία ανήκει, προκειμένου να απολαύσει όλα τα συστατικά της στοιχεία: το οικονομικό, το κοινωνικό, το πολιτικό, το πολιτισμικό, το τεχνικό και το τεχνολογικό.

Αξιοβίωτη Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη:

Ο Ρόκκος αναφέρεται στην πρότασή του, για «αξιοβίωτη ολοκληρωμένη ανάπτυξη», ως εξής:

«Η αξιοβίωτη ανάπτυξη εμπεριέχει την ολική ποιότητα του να αξίζει να τη ζεις, να την απολαμβάνεις, να την εξασφαλίζεις και για τον διπλανό αλλά και για τα παιδιά σου και να την προστατεύεις με τη βούλησή σου ως ελεύθερος άνθρωπος με ολοκληρωμένη προσωπικότητα…».