Θαλάσσιες Natura για προστασία του Αιγαίου

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΙΑΛΙΟΣ

• 

ΕΤΙΚΕΤΕΣ:

Το 19% του Αιγαίου θα πρέπει να κηρυχθεί «προστατευόμενη ζώνη», προκειμένου να προστατευθεί η μοναδική του βιοποικιλότητα. Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξε ελληνονορβηγικό ερευνητικό πρόγραμμα, το οποίο ανέλυσε τις ανθρώπινες δραστηριότητες στο Αιγαίο και τις επιπτώσεις τους σε σημαντικούς οικοτόπους και απειλούμενα είδη, προτείνοντας μέτρα και «χωροθετώντας» θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές.

Σήμερα η χώρα μας έχει θεσπίσει δύο εθνικά θαλάσσια πάρκα (Αλοννήσου και Ζακύνθου) και αρκετές θαλάσσιες περιοχές Natura. Σε επίπεδο χωρικών υδάτων (6 ναυτικά μίλια) οι θαλάσσιες περιοχές Natura καλύπτουν το 4,91% και τα θεσπισμένα εθνικά πάρκα καλύπτουν το 2,16%. Ειδικά για το Αιγαίο (εθνικά και διεθνή ύδατα), οι θαλάσσιες περιοχές Natura καλύπτουν το 2,27% και τα εθνικά πάρκα καλύπτουν το 1,02%.

«Οι θάλασσές μας έχουν αρχίσει να “στενεύουν”. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες όπως η ναυτιλία, ο τουρισμός και η αλιεία επεκτείνονται, ενώ δημιουργούνται και καινούργιες, όπως τα υπεράκτια αιολικά πάρκα και οι εξορύξεις υδρογονανθράκων», εξηγεί ο Στέλιος Κατσανεβάκης, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. «Οι συγκρούσεις λοιπόν ανάμεσα στις διαφορετικές δραστηριότητες έχουν αρχίσει να γίνονται έντονες. Παράλληλα γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική η ανάγκη προστασίας της βιοποικιλότητας».

Το ερευνητικό πρόγραμμα «Θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός στο Αιγαίο για τη διατήρηση και προστασία της βιοποικιλότητας» (MARISCA) χαρτογράφησε το 2016 τα οικολογικά στοιχεία του Αιγαίου (οικοτόπους και βασικά είδη προτεραιότητας) και ανέλυσε τις ανθρώπινες δραστηριότητες και πιέσεις. Στο πρόγραμμα συμμετέχουν το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) και το Institute of Marine Research (IMR) από τη Νορβηγία. Το πρόγραμμα συγχρηματοδοτήθηκε από τον Χρηματοδοτικό Μηχανισμό του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου Περιόδου 2009-2014 και από Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Συντονιστής της επιστημονικής ομάδας ήταν ο κ. Στέλιος Κατσανεβάκης.

Η ουσία είναι στα μέτρα

«Στο πλαίσιο του προγράμματος προχωρήσαμε στην καταγραφή των λιβαδιών Ποσειδωνίας στο Αιγαίο και των βασικών οικοτόπων των ειδών προτεραιότητας. Με αυτή την αφετηρία σχεδιάσαμε ένα δίκτυο θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών που εκτιμούμε ότι πρέπει να καλύψουν περίπου το 19% του Αιγαίου. Οι περιοχές αυτές θα μπορούσαν να έχουν σε κάποιες περιπτώσεις –εκεί όπου οι ανθρώπινες δραστηριότητες είναι λιγότερο έντονες– τη μορφή εθνικού πάρκου και σε άλλες τη δημιουργία ζωνών προστασίας. Στην πραγματικότητα, η ουσία βρίσκεται στα μέτρα που θα λάβεις, δεν σημαίνει απλά να οριοθετήσεις μια περιοχή».

Το πρόγραμμα πρότεινε διάφορες εναλλακτικές λύσεις. «Υπάρχουν ορισμένες περιοχές τις οποίες θεωρούμε αναντικατάστατες, όπως είναι η περιοχή της Γυάρου, του Αγίου Ευστρατίου, της Κιμώλου και ορισμένες άλλες. Εκεί πιστεύουμε ότι πρέπει να υπάρχει απαγόρευση κάθε δραστηριότητας πλην των απολύτως ήπιων. Στο υπόλοιπο Αιγαίο προτείνουμε ορισμένες εναλλακτικές λύσεις, ώστε να πετύχουμε τους στόχους προστασίας που ορίζουν οι κοινοτικές οδηγίες, μειώνοντας όσο το δυνατόν περισσότερο το κόστος από τη μη εκμετάλλευση κάποιων πόρων» εξηγεί ο κ. Κατσανεβάκης. «Η συνέχεια, βέβαια, είναι θέμα πολιτικής βούλησης».

Η οριοθέτηση και η προστασία θαλάσσιων περιοχών δεν προκύπτουν μόνο από την ευρωπαϊκή περιβαλλοντική νομοθεσία, αλλά και από τη νομοθεσία για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό που πρόσφατα ενσωμάτωσε και η χώρα μας. Σύμφωνα με τη νέα νομοθεσία, οι ευρωπαϊκές χώρες θα πρέπει έως το 2021 να έχουν καταρτίσει θαλάσσια χωροταξικά σχέδια, ώστε να ρυθμίσουν την ανθρώπινη δραστηριότητα στη θάλασσα. «Οι ανθρώπινες δραστηριότητες στη θάλασσα τυγχάνουν χωρικής διαχείρισης εδώ και πολλές δεκαετίες (χωρικοί περιορισμοί αλιείας, οριοθέτηση περιοχών εξόρυξης πρώτων υλών, δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών κ.λπ.)», εξηγεί ο κ. Κατσανεβάκης. «Ωστόσο, παραδοσιακά η διαχείριση γινόταν με μια τομεακή προσέγγιση, όπου ο κάθε τομέας ανθρώπινης δραστηριότητας αναπτύσσεται ανεξάρτητα από τους άλλους. Σήμερα, η διαχείριση κατά τομείς και ο αποσπασματικός σχεδιασμός θεωρούνται ανεπαρκείς για την αειφορική ανάπτυξη. Η σύγχρονη αντίληψη της οικοσυστημικής προσέγγισης στη θαλάσσια διαχείριση απαιτεί τον συντονισμένο σχεδιασμό όλων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, στοχεύοντας μεταξύ άλλων και στην προστασία της βιοποικιλότητας».