Γλυφοσάτη: μία «βασίλισσα» τίθεται υπό αμφισβήτηση

ΓΙΑΝΝΗΣ ΕΛΑΦΡΟΣ

• 

ΕΤΙΚΕΤΕΣ:

Ημέρες αμφισβήτησης και κρίσης για τη βασίλισσα των φυτοφαρμάκων, την ουσία γλυφοσάτη, που κυκλοφορούσε κυρίως με το εμπορικό προϊόν Round Up, τη σημαία της αμερικανικής πολυεθνικής Monsanto. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέτυχε να πάρει έγκριση από την πλειονότητα των κρατών-μελών για να ανανεωθεί η απρόσκοπτη κυκλοφορία της γλυφοσάτης (glyphosate) για 15 χρόνια και υποχρεώθηκε να δώσει άδεια για 18 μήνες, εν αναμονή μιας νέας επιστημονικής γνωμάτευσης από την Ευρωπαϊκή Αρχή Χημικών Προϊόντων μέχρι το τέλος του 2017. Ερωτήματα βέβαια για το εάν θα κυριαρχήσει η προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας δημιουργεί το γεγονός της εξαγοράς της Monsanto από τη γερμανική Bayer. Εκφράζονται φόβοι για την πιθανότητα να αλλάξει η επιφυλακτική έως αρνητική στάση της Γερμανίας στη γλυφοσάτη, αποτέλεσμα κυρίως της μεγάλης αντίδρασης των Γερμανών πολιτών.

Η έντονη αμφισβήτηση της γλυφοσάτης ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2015, όταν στην επιθεώρηση The Lancet Oncology δημοσιεύθηκε μελέτη του Διεθνούς Κέντρου Ερευνας για τον Καρκίνο (IARC) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), που κατέτασσε τη glyphosate στην κατηγορία των «πιθανά καρκινογόνων ουσιών για τον άνθρωπο». Η Monsanto αντέδρασε άμεσα, χαρακτηρίζοντας την τοποθέτηση του IARC «σκουπίδι» (!), αλλά τόσο η εγκυρότητα του Κέντρου και του ΠΟΥ όσο και της επιθεώρησης δεν άφηναν περιθώριο για παρόμοιους χαρακτηρισμούς. Η δημοσίευση του IARC ώθησε περιβαλλοντικές και άλλες οργανώσεις να ζητήσουν την απόσυρση της ουσίας, ενώ έχουν συγκεντρωθεί 1,5 εκατομμύριο υπογραφές με το αίτημα αυτό.

Αντίθετα όμως από τον ΠΟΥ, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) τον Νοέμβριο του 2015, σημείωσε πως η γλυφοσάτη είναι «απίθανο» να προκαλεί καρκίνο στον ανθρώπινο οργανισμό. Η EFSA είναι ο επίσημος σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέματα φυτοφαρμάκων, γενετικά τροποποιημένων κ.λπ., αλλά έχει πολλές φορές κατηγορηθεί για αποφάσεις που δεν αξιολογούν επαρκώς τους κινδύνους, καθώς και για επαγγελματική σχέση ορισμένων από τα μέλη της με τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή αγροχημικών προϊόντων.

Παρότι όμως η Κομισιόν εισηγήθηκε, στηριγμένη στη γνωμοδότηση της EFSA, την ανανέωση της άδειας της γλυφοσάτης, απέτυχε επανειλημμένως να πάρει σχετική έγκριση από τα κράτη-μέλη. Η Γαλλία, η Γερμανία και η Ιταλία εναντιώθηκαν ή απείχαν, ενώ η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Αυστρία, το Λουξεμβούργο, η Βουλγαρία και η Μάλτα απείχαν σταθερά, στάση που ισοδυναμεί με μη αποδοχή της πρότασης.

Από το 2000 η πατέντα της γλυφοσάτης (που κατείχε η Monsanto) έχει λήξει, με αποτέλεσμα η ουσία να περάσει σε πλήθος ζιζανιοκτόνων και χρησιμοποιείται ευρέως σε μεγάλες καλλιέργειες οπωροφόρων δέντρων και κηπευτικών μέχρι και σε μικρούς κήπους από αγρότες και κηπουρούς. Επίσης χρησιμοποιείται και σε μεταλλαγμένες καλλιέργειες, καθώς η Monsanto είχε τροποποιήσει γενετικά σπόρους ανθεκτικούς στο Round Up, με αποτέλεσμα να μπορεί να γίνονται μαζικά ψεκασμοί ακόμα και με εναέρια μέσα.

Πλήθος ερευνών έχουν συνδέσει τη γλυφοσάτη με μια σειρά παθήσεις (καρδιοαγγειακές, γαστρεντερολογικές, νευρολογικές), την ίδια ώρα που η ουσία εντοπίζεται στα ούρα της μεγάλης πλειοψηφίας των καταναλωτών στις πόλεις, που δείχνει πως προέρχεται από τα τρόφιμα κι όχι από τις καλλιέργειες. Ερευνα του γερμανικού ιδρύματος Heinrich Böll κατέδειξε πως το 99,6% (πρακτικά όλοι!) δείγματος περίπου 2.000 ανθρώπων είχε αυξημένες συγκεντρώσεις γλυφοσάτης, σε ποσοστά μέχρι και 42%.

«Δεν μπορεί η Ε.Ε. να παρακάμπτει την τόσο σπουδαία Αρχή της Προφύλαξης και να αντιμετωπίζει τα θέματα με όρους οικονομίας αποκλειστικά, πολύ περισσότερο όταν πρόκειται για ένα αδηφάγο μοντέλο ανάπτυξης. Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα το φυτοφάρμακο με την ουσία γλυφοσάτη, που ζητούσε νέα αδειοδότηση από την Ε.Ε. και που ο ΠΟΥ το κατατάσσει στα καρκινογόνα, ενώ η δε EFSA έχει αντίθετη θέση. Κι αυτό παρά τις αναμφισβήτητες ιατρικές μελέτες, ιδίως του γιατρού Σεραλίνι, δημοσιευμένες σε έγκυρα ιατρικά περιοδικά!» τονίζει στην «Κ» η καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ και επιστημονικά υπεύθυνη του προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών «Περιβάλλον και Υγεία», Πολυξένη Νικολοπούλου-Σταμάτη.

Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν γίνεται ιδιαίτερη συζήτηση για το θέμα των φυτοφαρμάκων και ειδικά για τη γλυφοσάτη, παρότι η χρήση της είναι εκτεταμένη τόσο σε εμπορικές εκμεταλλεύσεις όσο και σε μικρά χωράφια και κήπους, καθώς επίσης και σε πάρκα, δρόμους και γενικά χώρους όπου επιχειρείται εκκαθάριση αγριόχορτων και ζιζανίων. Δημοσιεύματα επιχειρούν να ασκήσουν υπόγειες πιέσεις στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, επιδιώκοντας ουσιαστικά να ταχθεί η Ελλάδα με την απρόσκοπτη κυκλοφορία της ύποπτης ουσίας. Συχνά χρησιμοποιείται ως επιχείρημα η άνοδος της παραγωγικότητας που φέρεται να έχει επιφέρει η γλυφοσάτη (καθώς λειτουργεί ως ο τέλειος μαζικός εκκαθαριστής). Οι υποστηρικτές του DDT είχαν παρόμοια επιχειρήματα...