Λόγω χαμηλών εισροών καλλιέργεια διά πάσαν νόσον γίνεται ο ηλίανθος

Λιάμης Λεωνίδας|  

«Αποκούµπι» στην καλλιέργεια ηλίανθου, που µπορεί να αποδώσει έως και 140 ευρώ το στρέµµα σε καλοφροντισµένα χωράφια, βρίσκουν ολοένα και περισσότεροι παραγωγοί από τη Β. Ελλάδα, οι οποίοι αναζητούν µια εναλλακτική λύση για να αντικαταστήσουν τα καλαµπόκια τους, δεδοµένου ότι η τιµή του προϊόντος έχει πάρει την κατηφόρα τα τελευταία δύο χρόνια, σύμφωνα με δημοσίευμα της Agrenda.

Έσπασε ρεκόρ με 850.000 στρμ. το 2015. Μετά το σιτάρι και το καλαμπόκι μπήκε και στον κύκλο αμειψισποράς της πατάτας στο Κάτω Νευροκόπι.

Είναι χαρακτηριστικό πως την περσινή χρονιά, οι εκτάσεις µε ηλίανθο έσπασαν ρεκόρ, φτάνοντας, σε όλη την επικράτεια, τα 850.000 στρέµµατα, µε βασικό «πυρήνα» το νοµό Έβρου, που φιλοξενεί το 50% των καλλιεργειών. Αν µάλιστα, προστεθούν κι οι εκτάσεις στις Σέρρες, τη Ξάνθη και τη ∆ράµα, το ποσοστό της Βόρειας Ελλάδας, επί των συνολικών στρεµµάτων στη χώρα, που κινούνται συνήθως µεταξύ 650 – 700 χιλ., στρεµµάτων, ετησίως, φτάνει στο 80%.

«Η προτίµηση των αγροτών στον ηλίανθο, πέραν της πίεσης που δέχεται το καλαµπόκι, έχει να κάνει µε το καθεστώς συµβολαιακής γεωργίας που τον διέπει, αλλά και την προσαρµοστικότητα που δείχνει σε ποικίλους τύπους εδαφών, όπου µε χαµηλές εισροές, άρδευση και λίπανση, µπορεί να πετύχει ικανοποιητικές αποδόσεις», επισήµανε ο διευθυντής του «ΕΛΓΟ» ∆ράµας, Άνθιµος Αναστασιάδης, που έχει αναπτύξει εξειδίκευση στην καλλιέργεια.

Συµπληρώνει την πατάτα

Μιλώντας στο πλαίσιο σχετικής ηµερίδας µε θέµα την καλλιέργεια του ηλίανθου στο λεκανοπέδιο του Νευροκοπίου ∆ράµας, που οργανώθηκε σε συνεργασία µε τον τοπικό Αγροτικό Σύλλογο και τη δηµοτική αρχή, ο οµιλητής παρατήρησε ότι τα τελευταία τρία χρόνια, ο ηλίανθος καταλαµβάνει σηµαντικό µερίδιο εκτάσεων και στο λεκανοπέδιο του Κάτω Νευροκοπίου.

«Σύµφωνα µε ανεπίσηµα στοιχεία υπολογίζεται ότι το 2015 καλλιεργήθηκαν στο λεκανοπέδιο περί τα 5.000 στρέµµατα, αποτελώντας ουσιαστικά µια συµπληρωµατική λύση στην καλλιέργεια της πατάτας», ανέφερε ο κ. Αναστασιάδης, προσθέτοντας πως «συνέβαλε µε την προσθήκη ενός ακόµη είδους στον κύκλο αµειψισποράς της πατάτας».

Οικονοµικότητα καλλιέργειας

Απευθυνόµενους στους παραγωγούς που κατέκλυσαν την αίθουσα όπου διεξήχθη η ενηµερωτική εκδήλωση, ο επικεφαλής του ΕΛΓΟ ξεκαθάρισε πως βασικός πελάτης για την παραγωγή είναι η βιοµηχανία βιοντίζελ, ενώ κατά την επεξεργασία του σπόρου παράγονται σηµαντικές ποσότητες ζωοτροφής (ηλιάλευρο).

«Τα έξοδα της καλλιέργειας για σπόρο, λίπανση, ζιζανιοκτονία, άρδευση αλλά και καλλιεργητικές εργασίες ανέρχονται σε περίπου 60 ευρώ το στρέµµα ενώ αντίστοιχα τα έσοδα από ένα χωράφι που αποδίδει 400 κιλά το στρέµµα, µε µέση τιµή του προϊόντος στα 0,35 ευρώ το κιλό, φτάνουν τα 140 ευρώ ανά στρέµµα», εξήγησε ο οµιλητής. 

∆ιευκρίνισε δε, πως οι στρεµµατικές αποδόσεις σε ξηρικά άγονα χωράφια κυµαίνονται από 100-250 κιλά/στρ, ενώ σε γόνιµα χωράφια, ποτιστικά, που έχουν δεχθεί όλες τις καλλιεργητικές φροντίδες κυµαίνεται από 300 έως 500 κιλά/στρέµµα. 

Αξιοποιεί τις βροχές του Μαΐου η πρώιµη σπορά

Με την πρώιµη σπορά αυξάνονται οι στρεµµατικές αποδόσεις και η περιεκτικότητα σε έλαιο του σπόρου, ενώ δίνεται η δυνατότητα στο φυτό να αξιοποιήσει και τις βροχές Μαΐου-Ιουνίου (ιδίως σε ξηρικές καλλιέργειες), εποχή η οποία συµπίπτει µε αυξηµένες απαιτήσεις για νερό. 

«Η καταλληλότερη εποχή θεωρείται το διάστηµα από 15 Μαρτίου, έως αρχές Απριλίου», είπε ο κ. Αναστασιάδης για να συµπληρώσει ότι τα νεαρά φυτά στο στάδιο των κοτυληδόνων αντέχουν µέχρι -5οC. 

Οι αποστάσεις σποράς µεταξύ των γραµµών είναι 75 εκ. και επί της γραµµής σποράς 21-23 εκ. για τα γόνιµα-ποτιστικά χωράφια και  25-28 εκ. για τα φτωχά, άγονα και ξηρικά χωράφια. Το βάθος σποράς δε, πρέπει να είναι µεταξύ 3-5 εκ.

Το πλεονέκτηµα της βαθιάς ρίζας

Μπαίνοντας σε λεπτοµέρειες για την ορθολογική καλλιέργεια του προϊόντος, ο κ. Αναστασιάδης υπογράµµισε πως κύριο θετικό στοιχείο του ηλίανθου, που του προσδίδει αντοχή στην ξηρασία, είναι το βαθύ ριζικό σύστηµα, αποτελούµενο από µία κεντρική πασσαλώδη ρίζα, που µπορεί να φτάσει σε βάθος έως 2 µέτρα και πολυάριθµες πλευρικές ρίζες. Όπως εξήγησε, ωστόσο δεν χαρακτηρίζεται από υψηλή διεισδυτική ικανότητα, µε αποτέλεσµα να χάνει το φυσιολογικό της σχήµα, όταν συναντήσει συµπιεσµένο έδαφος, συνήθως στα πρώτα 20εκ. από την επιφάνεια. «Για το λόγο αυτό, αν οι παραγωγοί θέλουν να έχουν το πλεονέκτηµα της βαθιάς ρίζας, πρέπει να µεριµνούν για την αποφυγή δηµιουργίας αδιαπέραστου στρώµατος εδάφους», είπε και τόνισε ότι ο µεγαλύτερος όγκος του πλευρικού ριζικού συστήµατος εντοπίζεται σε βάθος 40-50 εκ. 

Κριτήριο για τη λίπανση η προηγούμενη χρήση

Σε σχέση  µε τα θρεπτικά στοιχεία που δίνονται µε τη λίπανση, ο κ. Αναστασιάδης υπογράµµισε ότι το άζωτο είναι αυτό που επηρεάζει περισσότερο την ανάπτυξη, ενισχύοντας την φυλλική επιφάνεια και αυξάνοντας το µέγεθος της κεφαλής. Ο φώσφορος επηρεάζει θετικά την ανάπτυξη των ριζών, αυξάνει τον αριθµό ανθέων ανά κεφαλή, καθώς και την περιεκτικότητα του σπόρου σε έλαιο. Οι ανάγκες σε κάλιο είναι µεγάλες, ωστόσο το στοιχείο αυτό κατανέµεται ως επί το πλείστον στα φυτικά υπολείµµατα που µένουν µετά τη συγκοµιδή, µε αποτέλεσµα να επανέρχεται στο έδαφος σε µεγάλο ποσοστό. 

Πιο σηµαντικό είναι το βόριο

Από τα ιχνοστοιχεία σηµαντικότερο είναι το βόριο, έλλειψη του οποίου µπορεί να παρατηρηθεί σε εδάφη αµµουδερά, ασβεστούχα και µε pH πάνω από 7. Η εµφάνιση τροφοπενίας βορίου εξαρτάται και από την ευαισθησία του υβριδίου. Σε περίπτωση υποψίας ανεπάρκειας βορίου, προτείνεται διαφυλλικός ψεκασµός µε βόριο στο στάδιο των 10-14 φύλλων.

Άζωτο από το έδαφος

«Κανόνας λίπανσης που ισχύει στο άζωτο, είναι 4,5 κιλά για 100 κιλά παραγωγή ηλιόσπορου», είπε, αλλά έσπευσε να σηµειώσει πως «ο ηλίανθος έχει την ικανότητα να απορροφά σχεδόν το 50% του αζώτου από το έδαφος, οπότε λίπανση αζώτου της τάξης των 6-10 µονάδων ανά στρέµµα -κριτήριο αποτελεί και η προηγούµενη καλλιέργεια-, αρκεί». Για το φώσφορο και το κάλιο, εξάλλου, τόνισε ότι προτείνεται λίπανση 3-5 µονάδων ανά στρέµµα. 

Δεν ποτίζουμε ποτέ πριν την άνθηση φυτό που είναι εύρωστο

Η αµειψισπορά στην περίπτωση του ηλίανθου είναι απαραίτητη, γιατί µειώνει τα προβλήµατα των ασθενειών και των φυτών εθελοντών (σ.σ. φυτά ηλίανθου που προκύπτουν από σπόρους που έπεσαν στο χωράφι την προηγούµενη χρονιά), υποστήριξε ο κ. Αναστασιάδης και τόνισε πως το σιτάρι που διαδέχεται τον ηλίανθο ευνοείται τα µέγιστα σε αποδόσεις, ενώ η εναλλαγή ηλίανθου - καλαµποκιού ευνοεί την απόδοση και των δύο καλλιεργειών. 

Ως προς την άρδευση της καλλιέργειας, το κρίσιµο στάδιο είναι η περίοδος που αρχίζει 20 ηµέρες πριν το µέσο της άνθησης, έως και 20 µέρες µετά. Ωστόσο η καθοριστική περίοδος, είναι η εποχή της άνθησης και της πλήρωσης των σπόρων.

«∆εν ποτίζουµε ποτέ, καλλιέργεια ηλίανθου που έχει εύρωστη ανάπτυξη πριν την άνθηση στο στάδιο του οφθαλµού», προειδοποίησε και τόνισε ότι ο αριθµός των αρδεύσεων καθορίζεται από τον τύπο του εδάφους, την ανθεκτικότητα του υβριδίου στην ξηρασία και τις καιρικές συνθήκες της κάθε χρονιάς. Συνήθως απαιτούνται 1-2 αρδεύσεις σε χωράφια που συγκρατούν υγρασία και 3-4 σε αµµουδερά χωράφια. Γενικά ισχύει το γεγονός ότι ο ηλίανθος µπορεί να δώσει µεγάλη παραγωγή και µε ελάχιστη ή µηδενική άρδευση. Η άρδευση µπορεί να γίνει µε ροή, καταιωνισµό ή σταγόνες. 

Το παράσιτο οροβάγχη

Ο ηλίανθος, που στη χώρα µας κυκλοφορεί σε τρεις τύπους υβριδίων, είναι πολύ ευαίσθητος στον ανταγωνισµό των ζιζανίων µέχρι και το στάδιο των 10 φύλλων. Ιδιαίτερο πρόβληµα αποτελεί το παράσιτο οροβάγχη (λύκος) το οποίο στη χώρα µας υπάρχει µόνο στον Έβρο και αντιµετωπίζεται µε τη χρήση ανθεκτικών ποικιλιών και ειδικό ζιζανιοκτόνο.  Από πλευράς εντοµολογικών προσβολών το φυτό δεν αντιµετωπίζει προβλήµατα, τουλάχιστον έως τώρα, πλην της σεζόν 2013, όπου προσβολές από το έντοµο εδάφους αγρότιδα (κοινώς καράφατµε), οδήγησε σε επανασπορά χωραφιών. 

Η απειλή της Μακροφοµίνας

Οι σηµαντικότερες ασθένειες του ηλίανθου, που ήδη έχουν κάνει την εµφάνισή τους στη χώρα µας είναι: Περονόσπορος, Μακροφοµίνα, Φόµα, Φόµοψη, Αλτερνάρια, Σεπτορίαση και Σκλερωτίνια. Από αυτές η σηµαντικότερη για τα δεδοµένα της χώρας µας είναι η Μακροφοµίνα, η οποία ευνοείται από ξηρές συνθήκες του εδάφους και θερµοκρασίες πάνω από 320C, προσβάλλοντας το ριζικό σύστηµα του φυτού που οδηγεί στην πρόωρη ξήρανσή του, ιδιαίτερα στα ξηρικά.  Το καλύτερο µέτρο για την αντιµετώπισή της, είναι η διατήρηση της υγρασίας του εδάφους µετά την άνθηση ως τη φυσιολογική ωρίµανση.