Η ζωή στη φάρμα προστατεύει τα παιδιά από αλλεργίες

Πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε αγροκτήματα κινδυνεύουν πολύ λιγότερο να εμφανίσουν άσθμα. Νέα μελέτη στο κορυφαίο περιοδικό Science δείχνει τώρα να εξηγεί το μηχανισμό του φαινομένου, ή τουλάχιστον να προσθέτει ένα κομμάτι σε αυτό το περίπλοκο βιοχημικό παζλ.

Τις τελευταίες δεκαετίες το άσθμα έχει γίνει πολύ συχνότερο στα παιδιά, ένα φαινόμενο που απασχολεί δεκάδες ερευνητικές ομάδες σε όλο τον κόσμο. Η διαπίστωση ότι το αγροτικό περιβάλλον μειώνει τον κίνδυνο άσθματος έχει οδηγήσει στη λεγόμενη θεωρία της υγιεινής, σύμφωνα με την οποία η υπερβολική καθαριότητα εμποδίζει τα παιδιά να εκτεθούν σε παράγοντες που εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό τους σύστημα ώστε να μην υπεραντιδρά στα αλλεργιογόνα.

Η θεωρία παραμένει αναπόδεικτη, δείχνει όμως να ενισχύεται από τα νέα ευρήματα. Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Γάνδης και του Ινστιτούτου Βιοτεχνολογίας της Φλάνδρας στο Βέλγιο εξέθεσαν ποντίκια σε σκόνη που είχε συλλεχθεί από φάρμες στη Γερμανία και την Ελβετία.

Κανένα από τα πειραματόζωα αυτά δεν εμφάνισε αλλεργία σε κόπρανα από ακάρεα (μικροσκοπικά αραχνίδια που ζουν για παράδειγμα στα στρώματα και τα χαλιά), τα οποία είναι η συνηθέστερη αιτία αλλεργίας στον άνθρωπο.

Οι ερευνητές ήδη υποψιάζονταν ότι το συστατικό της σκόνης που προσφέρει αυτήν την προστατευτική δράση είναι θραύσματα από το κυτταρικό τοίχωμα βακτηρίων που ζουν στην κοπριά. Πρόκειται για μόρια του κυτταρικού τοιχώματος και ονομάζονται λιποπολυσακχαρίτες, και όπως φαίνεται καταστέλλουν την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος σε αλλεργιογόνα.

Όποια κι αν είναι η προστατευτική ουσία της σκόνης, η δράση της φαίνεται ότι συνδέεται με ένα ένζυμο που παράγεται στο επιθήλιο του αναπνευστικού συστήματος και ονομάζεται Α20.  Όπως έδειξαν εργαστηριακά πειράματα, η τεχνητή απενεργοποίηση του A20 εξαφανίζει την προστατευτική δράση της σκόνης.

Στην επόμενη φάση, οι ερευνητές εξέτασαν δείγματα ιστού από τους βρόγχους υγιών εθελοντών και ασθενών με αλλεργία. Τα πειράματα έδειξαν ότι πολλοί από τους ασθματικούς ασθενείς φέρουν μια μετάλλαξη στο ένζυμο A20, η οποία πιθανότατα καταστέλλει την προστατευτική της δράση.

Η μελέτη συνεχίστηκε με την εξέταση 2.000 παιδιών που μεγαλώνουν σε φάρμα. Τα περισσότερα από τα παιδιά αυτά δεν έπασχαν από αλλεργίες. Υπήρχαν όμως και κάποια που έπασχαν, και οι αναλύσεις έδειξαν ότι τα παιδιά αυτά έφεραν μεταλλάξεις στο γονίδιο του A20.

Επόμενος στόχος της ερευνητικής ομάδας είναι να επιβεβαιώσει ότι οι ουσίες της σκόνης που προστατεύουν από το άσθμα είναι όντως βακτηριακοί πολυσακχαρίτες.

Παρόλα αυτά, τα ευρήματα της μελέτης είναι απίθανο να εξηγούν πλήρως το φαινόμενο της φάρμας: πρώτον, η σκόνη περιέχει όχι μόνο θραύσματα από βακτήρια αλλά και τμήματα ιών, μυκήτων και άλλων φυτών που θεωρητικά θα μπορούσαν να παρεμβαίνουν στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.

Δεύτερον, η μελέτη δεν εξηγεί μια άλλη σημαντική παρατήρηση: προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που πίνουν μη παστεριωμένο γάλα αγελάδας είναι κι αυτά προστατευμένα από άσθμα.

Δεδομένου ότι η κατανάλωση γάλακτος είναι απίθανο να παρεμβαίνει στο επιθήλιο του αναπνευστικού συστήματος, η εξήγηση σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να είναι διαφορετική. Και αυτό σημαίνει ότι το παζλ της σύγχρονης επιδημίας άσθματος πιθανότατα δεν έχει ακόμα συμπληρωθεί.

Βαγγέλης Πρατικάκης