Αφρικανική σκόνη στην Ελλάδα: οι επιπτώσεις στη δημόσια υγεία

Ποιες είναι οι επιπτώσεις από την αφρικανική σκόνη που χθες Τετάρτη 23 Μαρτίου κάλυψε τον ελληνικό ουρανό;

Το πρόβλημα ήταν εντονότερο στις νοτιότερες περιοχές της ελληνικής επικράτειας, στην Κρήτη και την Πελοπόννησο.

Όπως λέει ο μετεωρολόγος-ερευνητής στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Κώστας Λαγουβάρδος, στα Χανιά οι στιγμιαίες τιμές της αφρικανικής σκόνης έφθασαν χθες τα 2.150 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα και στη Μεθώνη τα 800 μικρογραμμάρια.

Όπως διευκρινίζει, αφρικανική σκόνη σημαίνει αιωρούμενα σωματίδια (PM10) στα οποία το θεσμοθετημένο όριο στην ΕΕ είναι τα 50 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα (μg/m³).

Υψηλές τιμές αιωρούμενων σωματιδίων καταγράφηκαν και στην Αττική, ωστόσο απείχαν σημαντικά από εκείνες της Κρήτης και της Πελοποννήσου, αφού οι μέγιστες στιγμιαίες τιμές στον σταθμό μετρήσεων του Αστεροσκοπείου στο Θησείο κυμάνθηκαν από 150 έως 200 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα.

Η εκτίμηση από το υπουργείο Περιβάλλοντος είναι ότι χθες οι μέσες ημερήσιες τιμές των αιωρούμενων σωματιδίων (PM10) από τις μετρήσεις των σταθμών στην Αττική κυμάνθηκαν από 75 έως 100 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα.

—Αμμοθύελλα από την Αφρική στην Ελλάδα

Σύμφωνα με τον μετεωρολόγο Θοδωρή Κολιδά, το βράδυ της Τρίτης δημιουργήθηκε στις ακτές της Τυνησίας ένα χαμηλό βαρομετρικό που σταδιακά ενισχύθηκε και άρχισε να κινείται προς Ιταλία και Ελλάδα.

Η ενίσχυση του χαμηλού βαρομετρικού είχε ως αποτέλεσμα να σηκωθεί σκόνη από την Τυνησία και τη Λιβύη, όπου σημειώθηκαν αμμοθύελλες. Η σκόνη παρέμεινε αιωρούμενη στην ατμόσφαιρα σε ύψος 3-5 χιλιομέτρων. Έτσι, όπου έβρεξε είχαμε τη λασποβροχή. Για σήμερα αναμένεται μείωση της έντασης του φαινομένου.

—Προβλήματα στην υγεία

Η αφρικανική σκόνη προκαλεί προβλήματα υγείας σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, ενώ σύμφωνα με τους ειδικούς αυξάνει τη θνησιμότητα αλλά και τις εισαγωγές σε νοσοκομεία ανθρώπων με κρίση άσθματος.

Οπως αναφέρει ο Θοδωρής Κολιδάς, στα συστατικά της σκόνης περιλαμβάνονται σίδηρος και άργιλος, τα οποία είναι καλά για τη γεωργία αλλά βλαβερά για το πλαγκτόν της θάλασσας, ενώ ευθύνονται και για αναπνευστικά προβλήματα.

«Το ίδιο μεγάλο πρόβλημα είχαμε και το 2005. Οι μεγαλύτερες αμμοθύελλες με μεταφορά σκόνης καταγράφονται την άνοιξη διότι τα χαμηλά βαρομετρικά όταν μετακινούνται πάνω από τη θάλασσα δεν ευνοούν τις βροχοπτώσεις, με συνέπεια να μην ξεπλένεται η ατμόσφαιρα και να μεταφέρεται η σκόνη» τονίζει.

 

—Δύο ελληνικές μελέτες

Για τις επιπτώσεις της αφρικανικής σκόνης στην υγεία έγιναν το 2011 δύο μελέτες από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Οι μελέτες εστίασαν στην ολική θνησιμότητα – τις ημέρες που υπάρχει σκόνη και όταν δεν υπάρχει – και αν τότε τα αιωρούμενα σωματίδια είναι περισσότερο βλαπτικά.

Η πρώτη μελέτη (επίκουρη καθηγήτρια Ευαγγελία Θαμόλη – καθηγήτρια Βιοστατικής και Επιδημιολογίας Κλέα Κατσουγιάννη) έδειξε ότι τις ημέρες που υπάρχει μεταφορά της σκόνης η ημερήσια θνησιμότητα αυξάνεται κατά 2,97% σε σχέση με τις ημέρες που δεν υπάρχει σκόνη. Και για τους ανθρώπους που είναι πάνω από 75 χρόνων η αύξηση της θνησιμότητας είναι 4,87%.

Σε ό,τι αφορά στα αιωρούμενα σωματίδια, προέκυψε ότι δεν είναι περισσότερο τοξικά αλλά περισσότερα ως ποσότητα και, άρα, βλαπτικά.

Στη δεύτερη μελέτη (Ευαγγελία Θαμόλη – αναπληρωτής καθηγητής Κωνσταντίνος Πρίφτης – Κλέα Κατσουγιάννη) εξετάστηκαν οι εισαγωγές παιδιών με κρίση άσθματος τις ημέρες με και χωρίς σκόνη.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όταν υπάρχει μεταφορά σκόνης από τη Σαχάρα, για κάθε αύξηση κατά 10 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα (μg/m³) των αιωρούμενων σωματιδίων (PM10) υπάρχει αύξηση των εισαγωγών στα νοσοκομεία κατά 4,12%.

Όταν δεν μεταφέρεται σκόνη, για κάθε αύξηση κατά 10 μg/m³ η αύξηση στις εισαγωγές είναι 2,06%.

Όπως επισημαίνει η Κλέα Κατσουγιάννη, το 2015 το Πανεπιστήμιο Αθηνών συμμετείχε σε πολυκεντρικό πρόγραμμα όπου εξετάστηκαν τα δεδομένα έντεκα πόλεων από Ελλάδα (Αθήνα και Θεσσαλονίκη), Ιταλία, Ισπανία, (Νότια) Γαλλία. Και από αυτήν τη μελέτη φάνηκε ότι η σκόνη από τη Σαχάρα αυξάνει τη θνησιμότητα.

Σύμφωνα με ειδικούς, η μακροχρόνια έκθεση σε υψηλές συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων ευθύνεται για την εμφάνιση καρκίνου των πνευμόνων αλλά και για καρδιακά νοσήματα.

Επιπλέον – με βάση στοιχεία του 2015 – έχουμε ετησίως έως 11.100 θανάτους στην Ευρώπη εξαιτίας της έκθεσης του πληθυσμού στα αιωρούμενα σωματίδια.