Κυκλική Οικονομία: ανακύκλωση και αποχαρακτηρισμός των αποβλήτων στην Ευρώπη

Το Πακέτο μέτρων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Κυκλική Οικονομία στην Ευρώπη στόχο έχει να πετύχει εκεί όπου οι προηγούμενες νομοθετικές πρωτοβουλίες απέτυχαν: να διασφαλίσει ότι τα ανακυκλωμένα απόβλητα πληρούν τα κριτήρια ποιότητας ώστε να μπορούν να εξαχθούν σε άλλες χώρες.

Η Κομισιόν πιστεύει ότι το νέο νομοθετικό Πακέτο για την Κυκλική Οικονομία θα προσφέρει μια ευκαιρία να «επανιδρύσουμε την οικονομία μας» και θα παράσχει φθηνότερες και περισσότερες πρώτες ύλες στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις συγκριτικά με τους διεθνείς ανταγωνιστές.

Στο επίκεντρο αυτού του οράματος βρίσκεται η δημιουργία μιας δευτερογενούς αγοράς πρώτων υλών «που θα μπορούν να γίνονται αντικείμενο διαπραγμάτευσης και εμπορίας όπως ακριβώς συμβαίνει με τις πρωτογενείς πρώτες ύλες που προέρχονται από τους παραδοσιακούς εξορυκτικούς πόρους» αναφέρεται σε προσχέδιο της Κομισιόν που δημοσιοποιεί το EurActiv.

Ωστόσο, ο δρόμος προς την υλοποίηση αυτού του οράματος είναι ακόμα μακρύς. Οι εταιρείες που επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν ανακυκλωμένες πρώτες ύλες εκφράζουν την ανησυχία τους ως προς την «ποιότητα αυτών των υλικών».

—Το πρόβλημα της ποιότητας

Ο κλάδος του πλαστικού αποτελεί μια χαρακτηριστική περίπτωση όπου οι δυνητικοί αγοραστές αποθαρρύνονται από τα επίπεδα των προσμείξεων στα ανακυκλωμένα πλαστικά.

Παρότι διενεργούνται έλεγχοι ποιότητας, αυτοί στερούνται αξιοπιστίας διότι γίνονται «με το μάτι», αναφέρει ο Στεφάν Αρντιτί από το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος (EEB).

«Πώς είναι δυνατόν να εντοπίσεις 20 κιλά προσμείξεων σε ένα τόνο ανακυκλωμένων πλαστικών;» αναρωτιέται ο Αρντιτί. «Πρόκειται για ανέφικτη αποστολή και ως εκ τούτου οι έλεγχοι δεν είναι αξιόπιστοι»προσθέτει.

Αποτέλεσμα των ανωτέρω είναι ότι μόνο το 25% των ανακυκλωμένων πλαστικών στην Ευρώπη εξάγονται από τις χώρες παραγωγής λόγω ελλιπούς εγχώριας ζήτησης, όπως υποστηρίζει ο Ζαν-Λουί Σωσάντ, διευθύνων σύμβουλος της Suez Environment, του γαλλικού κολοσσού που εξειδικεύεται στην ανακύκλωση και τη διαχείριση αποβλήτων. Το ποσοστό φτάνει το 50% στη Βρετανία για τα πλαστικά που έχουν υποβληθεί σε διαλογή.

Αντίστοιχα ζητήματα ποιότητας απασχολούν όλες τις δευτερογενείς αγορές πρώτων υλών, από το χαρτί ως το μέταλλο και τα λιπάσματα που παράγονται από οργανικά απόβλητα.

Το νέο ευρωπαϊκό πακέτο για την Κυκλική Οικονομία αναγνωρίζει αυτά τα προβλήματα και θα προβλέπει ρυθμίσεις των κριτηρίων που θα λειτουργούν ως προϋποθέσεις εμπορευσιμότητας των ανακυκλωμένων προϊόντων.

—Ο αποχαρακτηρισμός των αποβλήτων

Κριτήρια αποχαρακτηρισμού των αποβλήτων (end-of-waste criteria) υφίστανται για προϊόντα όπως το χαρτί και το σκραπ παλαιοσιδήρου, αλλά οι νομοθέτες και οι εκπρόσωποι των εμπλεκόμενων κλάδων δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν σε μια κοινή βάση κριτηρίων για μια ολόκληρη σειρά άλλων δευτερογενών προϊόντων, όπως τα πλαστικά.

Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι τα ανακυκλωμένα προϊόντα δεν μπορούν να γίνουν αντικείμενο εμπορίας μεταξύ διαφορετικών διοικητικών διαμερισμάτων ή φορέων τοπικής αυτοδιοίκησης αρμόδιων για τη συλλογή και την ανακύκλωση των απορριμμάτων.

Στο παρελθόν είχε προταθεί η διαμόρφωση μιας «Ζώνης Σένγκεν για τα Απόβλητα», ωστόσο οι προσπάθειες έπεσαν στο κενό.

Η μετάβαση σε μια εποχή ελεύθερης εμπορίας αποβλήτων δεν θα συμβεί αυθωρεί και παραχρήμα, υποστηρίζει ο Σωσάντ, διότι οι τοπικές Αρχές θα εξακολουθήσουν να είναι αρμόδιες για τη διακομιδή των απορριμμάτων και τα συστήματα διαχείρισης.

Η «Σένγκεν των αποβλήτων» δεν αφορά τόσο τη μεταφορά των αποβλήτων οπουδήποτε, αλλά τη διαμόρφωση ενός ξεκάθαρου πλαισίου που θα ρυθμίζει τον αποχαρακτηρισμό του αποβλήτου σε προϊόν.

Ο Αρντίτι θεωρεί ως απαραίτητη προϋπόθεση τη θέσπιση κοινών κριτηρίων σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. «Εάν αποκτήσουμε επαρκή κριτήρια για την ανακύκλωση, τότε περιορίζουμε και την ανάγκη διενέργειας ελέγχων στα ανακυκλωμένα υλικά. Θα θεωρούνται ως δευτερογενή υλικά και θα γίνονται αντικείμενο εμπορίας ως τέτοια» υπογραμμίζει.

Θα μπορούσαν να θεσπιστούν ακόμα και διαβαθμίσεις στην ποιότητα ώστε οι μονάδες μεταποίησης που χρειάζονται ύλες υψηλής ποιότητας να ξέρουν ότι θα αποκτήσουν ανακυκλωμένες εφάμιλλες με τις πρωτογενείς.

Μεγαλύτερη σημασία για τον Αρντίτι έχει η ομοιομορφία των κριτηρίων αποχαρακτηρισμού των αποβλήτων και η συμμόρφωση πανευρωπαϊκά παρά τα κριτήρια ως τέτοια.

—Το μειονέκτημα

Σύμφωνα με το στέλεχος της Suez, το νέο ευρωπαϊκό πακέτο για την Κυκλική Οικονομία έχει μια μόνο βασική αδυναμία: εστιάζει στα αστικά απόβλητα, αφήνοντας απ” έξω ένα ευρύ φάσμα και έναν μεγάλο όγκο αποβλήτων.

Κατά μέσο όρο στην Ευρώπη, ένας τόνος αστικών αποβλήτων αντιστοιχεί σε τρεις τόνους εμπορικών και βιομηχανικών αποβλήτων.

Παρόλα αυτά, το «πακέτο» καλύπτει ορισμένα ρεύματα αποβλήτων, όπως η συσκευασία και τα παλιά αυτοκίνητα, που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως βιομηχανικά απόβλητα.

Photo: [Klearchos Kapoutsis/Flickr]

econews