Αγροδασοπονία: Δέντρα και συγκαλλιέργεια

Αγροδασοπονία: Δέντρα και συγκαλλιέργεια

Τα δέντρα χρησιμοποιήθηκαν σε συστήματα συγκαλλιεργειών από τα πρώτα στάδια της ανάπτυξης της γεωργίας σε ολόκληρο τον πλανήτη. Από εικονογραφημένους πάπυρους και περιγραφές τεκμηριώνεται η ύπαρξη πολύπλοκων περιβολιών-κήπων στην Εγγύς Ανατολή, όπως και στις τροπικές περιοχές, που έλκουν την καταγωγή τους από το 7.000 π.Χ.

Στην Οδύσσεια, αναγνωρίζουμε αγροδασικά συστήματα στις περιγραφές των περιβολιών του Λαέρτη και του Αλκίνοου.

(ω: 240-245)

«Ένα δεντράκι σκάλιζε σκυμμένος ο Λαέρτης

κι αφού κοντά του σίμωσε, του ’πε ο λεβέντης γιος του.

Έι γέρο, βλέπω τη φυτεία πως ξέρεις να φροντίζεις

κι όλα καλά τα νοιάζεσαι, μήτε έχει ένα δεντράκι,

μήτε συκιά, μήτε αχλαδιά, πρασιά κι ελιά και κλήμα,

που να ‘ναι απεριποίητο σ’ όλο τον κήπο μέσα»

(ω: 332-339)

«κι ακόμα στάσου να σου πω του περβολιού τα δέντρα,

που μια φορά μου χάρισες κι εγώ σου τα ζητούσα

μικρό παιδάκι πίσω σου, στον κήπο ακολουθώντας.

Ανάμεσα περνούσαμε και συ μου τα μετρούσες.

Μου ’δωσες δώδεκα αχλαδιές, συκιές μαζί σαράντα,

δέκα μηλιές και μου ’λεγες κλήματα να μου δώσεις

όργους πενήντα με λογής σταφύλια φορτωμένους,

όταν ερχότανε ο καιρός που θα καρποφορούσαν»

Από τον πρώτο Μινωικό πολιτισμό στην Κρήτη (2000 π.χ.) υπάρχουν πληροφορίες ότι 100.000 γιδοπρόβατα ανήκαν στο παλάτι της Κνωσσού, όπου η γεωργία ασκούνταν με τη μορφή της αγροδασοπονίας. Η ανάγκη όμως για μεγάλες ποσότητες ξυλείας δεν εξέλειπε ποτέ.

Η διαρκής αυτή ανάγκη για καυσόξυλα, πασσάλους κλπ., για σκιά και προϊόντα από τα δέντρα, καθώς και η πεποίθηση και γνώση ότι τα δέντρα βελτιώνουν το έδαφος και το περιβάλλον τους οδήγησε τους αγρότες όχι μόνο να μην κόβουν αλλά και να φυτεύουν κι άλλα δέντρα είτε ντόπια είτε εισαγόμενα.

Αυτό πρέπει να αποτέλεσε την απαρχή της παράδοσης που υφίσταται ακόμη και σήμερα σε πολλές περιοχές της Ελλάδας.

Οι ελιές, όπως και οι γκορτσιές, που αναπτύσσονταν άγριες, εμβολιάζονταν με υλικό από καλές ποικιλίες – μια τεχνική ήδη γνωστή αυτή την περίοδο.

Ο Φ. Κόντογλου, ζωγράφος βυζαντινών τοπίων, απεικονίζει δέντρα σε σειρές, που αναπτύσσονται μέσα σε αγρούς. Στα βυζαντινά χρόνια αναπτύσσεται η σηροτροφία, επομένως η καλλιέργεια μουριάς καταλαμβάνει σημαντικό μέρος σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, όπου συγκαλλιεργούνταν δημητριακά, όσπρια ή χορτοδοτικά φυτά.

Πληροφορίες από την Οθωμανική περίοδο είναι διάσπαρτες, όπως π.χ. για την περιοχή της Πύλης Τρικάλων για την οποία από μαρτυρίες για τη βλάστηση της περιοχής για τα χρόνια τηςΤουρκοκρατίας, φαίνεται να κυριαρχούν καρυδιές, μουριές και δαμασκηνιές σε δασογεωργικά συστήματα.

Μεγάλες εκτάσεις στην ηπειρωτική Ελλάδα καλύπτονταν από αγροδασικά συστήματα όπου κυριαρχούσαν δρύες γνωστές από την αρχαιότητα. Ο Θεόφραστος μνημονεύει τέσσερα είδη δρυός ανάλογα με τη γεύση των βελανιδιών τους.

Το κυπαρίσσι, η καστανιά, η μελικκοκιά, η γκορτσιά, το καβάκι, η χαρουπιά κ.ά. χρησιμοποιούνταν σε αγροδασικά συστήματα σε όλη την Ελλάδα, στα οποία συμμετέχουν ακόμα, προσδίδοντας ένα ιδιαίτερο χαρακτήρα στα τοπία της χώρας.

Ποιο είναι το μέλλον της αγροδασοπονίας; Η περίπτωση της Γαλλίας

- Θεωρείται στη Γαλλία ότι το 20% των αγροτών είναι δυνατόν να εισαγάγουν την αγροδασοπονία στο 10% των αγροκτημάτων τους μέχρι το 2025. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα 500.000 ha αγροδασοπονίας.

- Πιθανό να μειώσει τη γεωργική παραγωγή λιγότερο από 2%.

- Πιθανόν να παράγει αρκετή ξυλεία υψηλής ποιότητας για να καλυφθούν οι ανάγκες της Γαλλίας σε ξυλεία υψηλής ποιότητας το 2050.

- Η περιβαλλοντική επίπτωση θα είναι πολύ θετική.

Δρ. Κωνσταντίνος Μαντζανάς, Δασολόγος

Πηγή: Δασαρχείο