ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΟΛΑΩΝ

Ο Πράσινος Οδηγός για τα Τρόφιμα

Πέλη Σουσιοπούλου

Ας φανταστούμε ότι τρώμε μόνο τρόφιμα βιολογικά, ντόπια, που έχουν παραχθεί με φυσικό τρόπο από ευχαριστημένους παραγωγούς, ανεπεξέργαστα και χωρίς συσκευασία. Ακούγεται ουτοπικό; Κι όμως, οι καταναλωτικές μας συνήθειες είναι αυτές που τελικά αποφασίζουν για τη δομή του συστήματος διατροφής. Εμείς οι ίδιοι, όταν ενδιαφερθούμε να αναλάβουμε την πρωτοβουλία, όταν ενημερωθούμε για την τροφή μας και όταν επικεντρώσουμε τις διατροφικές μας συνήθειες και την αγοραστική μας δύναμη, μπορούμε να επιβάλουμε τη βιώσιμη παραγωγή τροφίμων.

Μια αρχή είναι να συνειδητοποιήσουμε την τεράστια επίδραση που έχουν οι διατροφικές μας συνήθειες και κατά συνέπεια η γεωργία στον πλανήτη.

Πριν από μερικές δεκαετίες η χώρα μας είχε σχετική αυτάρκεια στην παραγωγή τροφίμων. Οι άνθρωποι έτρωγαν σχεδόν αποκλειστικά τρόφιμα που είχαν παραχθεί κοντά στον τόπο που ζούσαν και τα εισαγόμενα προϊόντα ήταν μια σπάνια πολυτέλεια. Σήμερα, παρ΄ όλο που η γεωργική και κτηνοτροφική μας παραγωγή έχει πολλαπλασιαστεί, εισάγουμε μεγάλο μέρος της τροφής μας. Κι όμως, ακόμη και με λιγότερο εντατικές μεθόδους, η Ελλάδα θα μπορούσε να έχει επάρκεια και ποικιλία στην παραγωγή τροφίμων.

Τα ράφια των σουπερμάρκετ είναι γεμάτα από πλαστικές συσκευασίες τροφίμων που κραυγάζουν το πόσο φυσικά είναι. Όμως πόσοι από εμάς ξέρουμε - ή θυμόμαστε - πώς παράγονται τα πιό συνηθισμένα καθημερινά μας τρόφιμα; Πόσοι από εμάς ενδιαφέρονται για τη γη και για το τι αυτή μπορεί να παράγει;

Θεωρούμε δεδομένο (οι ενήλικες, αλλά ιδιαίτερα τα παιδιά που δεν έχουν εκπαιδευτεί να σκέφτονται γι΄ αυτά τα ζητήματα) ότι τα τρόφιμα απλά εμφανίζονται στο ράφι, περιμένουμε ότι θα τα συναντήσουμε πάντα στο ίδιο σημείο, σε επαρκή ποσότητα, με την ίδια ποιότητα και σχεδόν την ίδια τιμή, σαν οποιαδήποτε τυποποιημένα προϊόντα. Δεν σκεφτόμαστε από ποιά χώρα προέρχονται, ούτε με ποιό τρόπο παράγονται, ούτε πώς φθάνουν ως το ράφι.

Αντίστροφα, πολλοί αγρότες με απογοήτευση νιώθουν ότι οι καταναλωτές αγνοούν και αδιαφορούν για τη γη, για τους ίδιους τους αγρότες, για την τροφή σαν πηγή της ζωής. Αισθάνονται ότι οι καταναλωτές ενδιαφέρονται μόνο για την τιμή που πληρώνουν για τα τρόφιμά τους. Έτσι και οι ίδιοι οι αγρότες υπό την πίεση της ανταγωνιστικής οικονομίας καταλήγουν να θεωρούν ότι αυτό που μετρά πάνω απ' όλα είναι το κέρδος και η παραγωγή φτηνών τροφίμων. Αντί να φροντίζουν τη γη τους, καταλήγουν να καταστρέφουν τη φυσική παραγωγικότητα του εδάφους, να υποβαθμίζουν το περιβάλλον, να εκθέτουν τους εαυτούς τους σε επικίνδυνα χημικά, να πωλούν τρόφιμα χαμηλότερης διατροφικής αξίας ή και βλαβερά για την ανθρώπινη υγεία.

Τι μπορούμε να κάνουμε

1. Πρέπει να διαθέσουμε χρόνο για να διαβάσουμε στη συσκευασία τη χώρα προέλευσης και να εκπαιδεύσουμε και τα παιδιά μας να το κάνουν. Είναι το πρώτο βήμα που θα μας επιτρέψει να σκεφθούμε αν θέλουμε να αγοράσουμε ένα προϊόν ή όχι. Μπορούμε ακόμη να ενδιαφερθούμε και να μάθουμε για τις συνθήκες παραγωγής στη χώρα αυτή, για την κατάσταση της γης και της εργασίας, μήπως η εταιρεία που παράγει την τροφή έχει σκοτεινή φήμη ή αν αντίθετα πρέπει να την υποστηρίξουμε ενεργά. Έτσι ελέγχουμε ποιόν υποστηρίζουμε με τα χρήματα που δαπανούμε για την τροφή μας. Για παράδειγμα στην ιστοθέση http://www.ethicalconsumer.org/ μπορείτε να βρείτε πληροφορίες για πολλά προϊόντα και εταιρείες.

Αν ενδιαφερόμαστε για τους παραγωγούς και επιλέγουμε την τροφή μας κρίνοντας με βάση τις συνθήκες παραγωγής (και όχι λόγω της συσκευασίας ή της τοποθέτησης του προϊόντος στο ράφι ή της διαφήμισης), οι ίδιοι οι παραγωγοί έρχονται στο επίκεντρο της αγοράς τροφίμων και αποκτούν μεγαλύτερο βάρος, αντί για τα κυκλώματα του εμπορίου.

2. Καλλιεργήστε μόνοι σας. Τίποτε καλύτερο από τη γεύση και τη φρεσκάδα των σπιτικών φρούτων και λαχανικών. Οι καθημερινές μας συνθήκες κάνουν βέβαια δύσκολο να παράγουμε ακόμη κι ένα μικρό μέρος από τα αναγκαία. Συμμετέχοντας όμως έστω και ελάχιστα στην παραγωγή της τροφής μας, συνειδητοποιούμε τα βήματα που μας φέρνουν από το σπόρο στο έτοιμο λαχανικό ή φρούτο. Ακόμη κι αν απλώς καλλιεργήσουμε αρωματικά φυτά και βότανα ή φύτρα, νιώθουμε ότι στην αρχή και στην ουσία της η γεωργία δεν είναι μια μηχανική διαδικασία που εκμεταλλεύεται και εκβιάζει τη φυσική ακολουθία των σταδίων ανάπτυξης αλλά μια ζωντανή αλληλεπίδραση, που χρειάζεται χρόνο, γνώση και φροντίδα.

3. Προτιμάτε τα τοπικά εποχικά προϊόντα. Όσο λιγότερο χρειάστηκε να ταξιδέψουν τα τρόφιμά σας, τόσο το καλύτερο. Κατά κανόνα, όσο μακρύτερα ταξιδεύουν τα τρόφιμα, τόσο μεγαλύτερες οι επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η μεταφορά τροφίμων από τη μιάν άκρη του πλανήτη στην άλλη αυξάνει το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα και συμβάλλει στην αλλαγή του κλίματος (βλ. ενδεικτικά http://eartheasy.com/article_food_cause_gas.htm ).

Αγοράστε τρόφιμα από τη λαϊκή αγορά της γειτονιάς σας και μάλιστα ψάξτε για τους παραγωγούς, και όχι τους εμπόρους, που συχνά πωλούν προϊόντα εισαγωγής. Οι τιμές επίσης είναι συνήθως καλύτερες από ότι στο σουπερμάρκετ και οι παραγωγοί πετυχαίνουν μεγαλύτερο εισόδημα.

Οι μικρές εταιρείες δύσκολα συναγωνίζονται τα σουπερμάρκετ και τις μεγάλες αλυσίδες. Αν υπάρχει κοντά σας ένα μικρό ειδικευμένο κατάστημα για τοπικά τρόφιμα ή ποτά, υποστηρίξτε το. Έτσι βοηθάτε να διατηρηθεί ένα ευρύ φάσμα με ενδιαφέροντα τοπικά προϊόντα.

Αν βέβαια έχετε την τύχη να ζείτε κοντά σε παραγωγούς που σέβονται το περιβάλλον, προσπαθήστε να αγοράζετε απ΄ ευθείας όσο περισσότερα προϊόντα μπορείτε από αυτούς. Μπορείτε να παραγγείλετε τα τρόφιμά σας σε τακτική βάση. Έτσι θα δημιουργήσετε μια σταθερή σχέση με τον παραγωγό, ο οποίος θα πετύχει μεγαλύτερο κέρδος, ενώ εσείς θα έχετε φρέσκα προϊόντα και συνήθως θα πετύχετε καλύτερες τιμές από ότι στο σουπερμάρκετ ή στο μανάβικο.

Κι ας μην ξεχνάμε

Πολλοί αγρότες στον τρίτο κόσμο καλλιεργούν πιά τρόφιμα για εξαγωγές κι όχι για να καλύψουν τις ανάγκες του τόπου τους. Αν καταναλώνετε λιγότερα εξωτικά και εισαγόμενα προϊόντα, θα ενθαρρύνετε την ανεξαρτησία τους και τη βιώσιμη γεωργία.
Μόνο το 1/10 της τιμής που πληρώνουμε για καφέ ή τσάι φθάνει στους παραγωγούς, που βρίσκονται συνήθως στον τρίτο κόσμο. Αγοράστε λοιπόν όποτε μπορείτε "fair trade" καφέ και τσάι, δηλαδή από εταιρεία που ακολουθεί τις αρχές του «δίκαιου εμπορίου». Αν δεν υπάρχει κοντά σας κάποιο τέτοιο κατάστημα, μπορείτε να δοκιμάσετε να παραγγείλετε από το διαδίκτυο.
Προσοχή στη μπανανόφλουδα! Πολλές εταιρείες μπανάνας πληρώνουν ελάχιστα τους εργάτες τους και τους εκθέτουν σε επικίνδυνες δόσεις αγροχημικών. Αγοράστε μπανάνες από εταιρείες που πληρώνουν δίκαια τους παραγωγούς (όπως και σοκολάτα, που ταιριάζει ωραία με τη μπανάνα).
Οι πληθυσμοί πολλών ειδών ψαριών έχουν μειωθεί τόσο πολύ που δεν πρόκειται να ανανήψουν πιά. Ακόμη, οι σύγχρονες μέθοδοι αλιείας συμβάλλουν στην καταστροφή του ωκεάνιου περιβάλλοντος.
Αν σας αρέσει το σούσι, να αποφύγετε τον ωμό τόνο. Είναι ένα από τα πιό απειλούμενα είδη ψαριών. Η βιομηχανία τόνου είναι επίσης υπεύθυνη για την καταστροφή πολλών άλλων ψαριών που πιάνονται κατά λάθος στα δίχτυα και πετιούνται πάλι νεκρά στη θάλασσα.
Και μαζί με τις γαρίδες αλιεύονται κατά λάθος πολλά άλλα ψάρια που μετά πετιούνται πάλι νεκρά στη θάλασσα. Για κάθε κιλό γαρίδας πέντε κιλά άλλων ψαριών πετιούνται πίσω στη θάλασσα. Οι καλλιεργημένες γαρίδες πάλι δεν είναι πάντα καλύτερη επιλογή. Για να κατασκευασθούν οι γαριδοκαλλιέργειες στην Ασία καταστρέφονται τα μαγκρόβια δάση, που είναι ζωτικός τόπος αναπαραγωγής άλλων ψαριών.

Πηγές