Το αρχαιότερο δέντρο ελιάς στον κόσμο

Αφήνοντας πίσω το γαλάζιο της θάλασσας και στον ανήφορο με προορισμό τις Άνω Βούβες, το βλέμμα χάνεται ανάμεσα σε καταπράσινους αμπελώνες και ελιές, οπορωφόρα και ρείκια  που “οργιάζουν”, καλύπτοντας τους λόφους της περιοχής. Ένας-δύο οικισμοί και σε μια βαθιά στροφή του δρόμου, ξεπροβάλλει περήφανη και επιβλητική, ψηλά στο λόφο, η Ελιά των Βουβών. Με εντυπωσιακή κόγχη και περίμετρο κορμού που ξεπερνά τα δώδεκα μέτρα, η ελιά ξεχωρίζει για το ιδιαίτερο αισθητικό, οικολογικό και ιστορικό της ενδιαφέρον.

 Τα βοτανικά χαρακτηριστικά του δέντρου και η ιδιαίτερα μεγάλη του περίμετρος, παράλληλα με την ανακάλυψη της ΚΕ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, δύο νεκροταφείων της γεωμετρικής περιόδου κοντά στην ελιά, αποτελούν απόδειξη ότι η Ελιά των Βουβών θεωρείται ίσως το αρχαιότερο δέντρο ελιάς στον κόσμο. Παρόλα αυτά, ο προσδιορισμός της ηλικίας του δέντρου, παραμένει  ανακριβής. Η μέθοδος των ραδιοϊσοτόπων, δεν μπορεί να εφαρμοστεί, γιατί με το πέρασμα των αιώνων, χάθηκε το καρδιόξυλο του κορμού.

Το δέντρο είναι μέχρι σήμερα παραγωγικό, λόγω του ότι έχει εμβολιαστεί με την ποικιλία της μαστοειδούς ελιάς , γνωστής και με το όνομα “τσουνάτη”.  Η ελιά-ορόσημο έχει αναδειχθεί διεθνές σύμβολο ειρήνης, παιδείας, πολιτισμού και περιβαλλοντικής ευαισθησίας, ενώ κότινοι κόπηκαν από το δέντρο, για τους νικητές των Ολυμπιακών Αγώνων Αθήνας και Πεκίνου. Ο κορμός του δέντρου θυμίζει γλυπτό της Ιταλικής Αναγέννησης, με τα αγγεία του να διατάσσονται κατά δέσμες και να ακολουθούν ελικοειδή διαδρομή, μια ιδιαιτερότητα της αγριελιάς.

Το 1997, το δέντρο ανακηρύσσεται, «διατηρητέο μνημείο της φύσης». Εκπαιδευτικές, πολιτιστικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, διοργανώνονται κάθε χρόνο στις Άνω Βούβες, με φόντο την αγέρωχη ελιά, συγκεντρώνοντας πλήθος κόσμου, από διαφορετικές εθνικότητες.

Το μουσείο

Δίπλα στο ιστορικό δέντρο, βρίσκεται το “Μουσείο Ελιάς Βουβών”. Ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 2009 και εγκαινιάστηκε από τον Οικουμενικό Πατριάρχη, κ.κ. Βαρθολομαίο, επί Δήμου Κολυμβαρίου, με Δήμαρχο τον κ. Πολυχρόνη Πολυχρονίδη. Σύμφωνα με τον Δήμαρχο Πλατανιά Γιάννη Μαλανδράκη, το μουσείο αποτελεί “τον καρπό της ανάγκης για διάσωση και ανάδειξη των στοιχείων της ζωής των κατοίκων μας, αλλά και των κατοίκων των λοιπών  περιοχών της Κρήτης και της χώρας μας.”

Μια επίσκεψη στη μικρή και αναπαλαιωμένη, παραδοσιακή κατοικία του 19ου αιώνα που αποτελεί το πλούσιο-σε υλικό-Μουσείο της Ελιάς Βουβών, συναρπάζει. Μπροστά σου ξετυλίγεται, όλη η ιστορία για τη ζωή και το μόχθο των περασμένων γενεών, για την καλλιέργεια αλλά και τα οφέλη της ελιάς και του λαδιού της Κρήτης. Τα εκθέματα λιτά, αλλά πολύτιμα. Το ξύλινο Ησιόδειο άροτρο, τα καλλιτεχνικά πιθάρια αποθήκευσης του λαδιού, οι λαήνες και τα λυχνάρια, τα απολιθωμένα ελαιόφυλλα και τα δισδιάστατα και τρισδιάστατα έργα σύγχρονης τέχνης, συμπληρώνουν το πάζλ της ιστορίας της Ελιάς.

“Το Μουσείο της Ελιάς Βουβών, αποτελεί τον θεμέλιο λίθο για το πολύ σημαντικό μουσείο-κέντρο μελέτης, που σχεδιάζεται να ανεγερθεί σε δημοτική έκταση, απέναντί του”, συμπληρώνει επίσης ο κ.Μαλανδράκης. Η Ελιά των Άνω Βουβών, αποτελεί αναμφισβήτητα ένα άριστο δείγμα προσπάθειας για τη διάσωση των γηραιών ελαιόδεντρων της Κρήτης, που τα τελευταία χρόνια κινδυνεύουν να καταλήξουν σε καυσόξυλα, προκειμένου να αντικατασταθούν από νέα δέντρα. Το συγκεκριμένο δέντρο όμως, προσφέρει αδιάκοπα, αιώνες τώρα μέχρι και σήμερα, τους καρπούς του και το πολύτιμο λάδι του, “το πράσινο χρυσάφι” , αποτελώντας άλλον ένα πολιτιστικό θησαυρό για τη χώρα μας.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΣΚΑΡΑΚΗ, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ