Αγροτική ανάπτυξη ανά περιφέρεια

Μέσω των αρχών της έξυπνης εξειδίκευσης θα επιδιωχθεί να αναδειχθούν σε περιφερειακό επίπεδο οι τομείς της Ελληνικής οικονομίας που έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν σημαντικά τη μελλοντική προοπτική ανάπτυξης, όπως ο αγροδιατροφικός, στα πλαίσια της νέας προγραμματικής περιόδου, σύμφωνα με το εταιρικό σύμφωνο του νέου πλαισίου ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) 2014 – 2020.

Αναλυτικότερα, όπως αναφέρεται στο σχετικό κεφάλαιο, σε εθνικό επίπεδο η στρατηγική για την Έρευνα, την Τεχνολογική  Ανάπτυξη και την Καινοτομία της περιόδου 2014-2020 λαμβάνει υπόψη τις αρχές της έξυπνης εξειδίκευσης, ενώ συγχρόνως στοχεύει στην ενίσχυση της ερευνητικής αριστείας και στην αντιμετώπιση σημαντικών κοινωνικών προκλήσεων που έχουν εθνική διάσταση.

Σε αυτή τη διαδικασία λαμβάνονται υπόψη οι προτεραιότητες που αναδεικνύονται στο πλαίσιο του αντίστοιχου σχεδιασμού  που υλοποιούν οι Περιφέρειες και έχουν «οριζόντια» ή «πολύ-περιφερειακή» διάσταση.

Η στρατηγική αυτή βασίζεται σε πρόσφατες οικονομικές μελέτες για την αναγνώριση των τομέων της Ελληνικής οικονομίας που έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν σημαντικά τη μελλοντική προοπτική ανάπτυξης της χώρας, αλλά και συγκεκριμένων περιφερειών, καθώς και στη διαβούλευση με την επιχειρηματική και ερευνητική κοινότητα, αρμόδια υπουργεία και Περιφέρειες, σχετικά με τη διαμόρφωση Ε&Τ προτεραιοτήτων στους παραπάνω τομείς[1].

Εθνική στρατηγική έξυπνης εξειδίκευσης
Ενδεικτικά αναγνωρίζονται τα εξής ζητήματα που θα ληφθούν υπόψη στην εθνική στρατηγική έξυπνης εξειδίκευσης:

-Στον αγροδιατροφικό τομέα, oι προτεραιότητες χωρίζονται σε τρεις μεγάλες ενότητες: Πρωτογενής αγροτική παραγωγή, τρόφιμα και διατροφή και τρεις οριζόντιες προτεραιότητες την αγροβιοτεχνολογία, το περιβάλλον και τις βασικές τεχνολογίες εφαρμογής (ΤΠΕ, Νανοτεχνολογία, Φωτονική, κ.λ.π.) και αφορούν σε: α) Αύξηση της παραγωγικότητας της γεωργίας, της παραγωγής, και της αποτελεσματικότητας των πόρων, β) Καινοτομίες προς στήριξη της βιοοικονομίας, γ) Βιοποικιλότητα, υπηρεσίες οικοσυστήματος και λειτουργικότητα του εδάφους, δ) Καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες για την ολοκληρωμένη αλυσίδα εφοδιασμού, ε) Επάρκεια τροφίμων, ποιότητα τροφίμων, ασφάλεια τροφίμων και υγιεινά τρόφιμα συνδυασμένα με παραδοσιακά προϊόντα και προϊόντα πολιτισμού. Για επίτευξη των στόχων αυτών είναι θεμελιώδους σημασίας η συνεργασία με τα υπόλοιπα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ  ΕΓΤΑΑ και ΕΤΘΑ και τα χρηματοδοτικά σχήματα και εργαλεία εφαρμογής τους.

-Στον τομέα της Ενέργειας ως σημαντικές προκλήσεις  για το μέλλον αναδεικνύονται ιδιαίτερα η αύξηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων στην ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών σχετικών με Εξοικονόμηση Ενέργειας, τις  Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, τα Έξυπνα Δίκτυα και την  Αποθήκευση Ενέργειας, ενώ θα ενισχυθούν συμπληρωματικά και άλλες περιοχές όπου ανιχνεύεται δυναμικό επιχειρηματικότητας αλλά και ερευνητικής αριστείας. Επίσης σημαντική αναδεικνύεται η οικονομική και κοινωνική έρευνα στον τομέα της Ενέργειας ειδικά για την υποβοήθηση της διάδοσης των νέων ενεργειακών τεχνολογιών.

 -Στον τομέα του Περιβάλλοντος και της Βιώσιμης ανάπτυξης, αναγνωρίζεται  ως πρόκληση η αξιοποίηση της έρευνας, τεχνολογίας και καινοτομίας στην ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών που θα επιλύσουν βασικά περιβαλλοντικά προβλήματα, μαζί με τη διατήρηση και αξιοποίηση του φυσικού κεφαλαίου της χώρας. Ως κυριότεροι τομείς εντοπίζονται η διαχείριση των αποβλήτων (στερεών και υγρών), η ανάπτυξη τεχνολογιών φιλικών προς το περιβάλλον με στόχο την προσαρμογή στους στόχους της κλιματικής αλλαγής που έχει θεσπίσει η ΕΕ για το 2020, ανάπτυξη διαδικασιών και προϊόντων χαμηλού αποτυπώματος άνθρακα και υψηλής ανάκτησης υλικών, καθώς επίσης και σχετικές δράσεις για τη βελτίωση και την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων. Ενδεικτικά αναφέρεται ο ρόλος της έρευνας και της ανάπτυξης στην υποστήριξη της επιχειρηματικότητας στην αξιοποίηση βιοαποβλήτων, και στην ανάπτυξη δράσεων για την ανάκτηση υλικών και την αξιοποίησή τους, σύμφωνα με τις αρχές της βιομηχανικής συμβίωσης και της κυκλικής οικονομίας, την ανάπτυξη καινοτόμων εφαρμογών και τεχνολογιών αιχμής για τη διαχείριση αποβλήτων (στερεών και υγρών), την ανάπτυξη τεχνολογιών αιχμής για την αντιρρύπανση-απορρύπανση για επιχειρήσεις, την αειφορική οργάνωση επιχειρηματικών πάρκων και άτυπων βιομηχανικών περιοχών, τη μείωση της επίδρασης επικίνδυνων και τοξικών αποβλήτων. Επίσης σημαντική διαφαίνεται η υποστήριξη της έρευνας και ανάπτυξης προϊόντων και υπηρεσιών που σχετίζονται με την προστασία της βιοποικιλότητας, τη βελτίωση, αποκατάσταση και αξιολόγηση οικοσυστημάτων, καθώς και την πρόβλεψη και αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών.

-Ο τομέας των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών κατέχει έναν ιδιαίτερο ρόλο, δεδομένου ότι αφενός αποτελεί ένα κλάδο με ιδιαίτερη δυναμική στη χώρα και αφετέρου οι εφαρμογές του επηρεάζουν πολλαπλούς κλάδους της οικονομίας. Στόχος είναι η αξιοποίηση των τεχνολογιών εκείνων που θα στηρίξουν και θα αναβαθμίσουν σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες. Ενδεικτικά, έμφαση θα δοθεί στις τεχνολογίες περιεχομένου και διαχείρισης πληροφοριών (Big Data, Ανοιχτά δεδομένα, εργαλεία ανάπτυξης δημιουργικού περιεχομένου, σημασιολογικός ιστός) με εφαρμογή σε τομείς ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για τη χώρα, όπως είναι ο Τουρισμός και η Υγεία. Επίσης έμφαση θα δοθεί στις τεχνολογίες που διαμορφώνουν το διαδίκτυο του μέλλοντος (υπολογιστικά πλέγματα και νέφη, υπηρεσίες και εφαρμογές για κινητά και υπολογιστικά συστήματα, συστήματα εντοπισμού θέσης) για την υποστήριξη δραστηριοτήτων στον Τουρισμό (πολλές τεχνολογίες συνεισφέρουν στην αναβάθμιση του τουριστικού «προϊόντος» σε συνδυασμό με την ανάδειξη του πολιτιστικού περιεχομένου) καθώς επίσης και τους τομείς των Μεταφορών και Logistics, της Αγροδιατροφής και της Ενέργειας. Σημαντική παράμετρο αποτελεί η χρήση διατομεακών τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών (Internet of things, Δίκτυα αισθητήρων, ασφάλεια δικτύων και συναλλαγών) με εφαρμογή σε πολλούς κλάδους, οι οποίες αντιμετωπίζουν ταυτόχρονα και κοινωνικές προκλήσεις (έξυπνες μεταφορές και εφοδιαστικές αλυσίδες, e-health, τηλεεπιτήρηση, έξυπνα ενεργειακά δίκτυα). Τέλος έμφαση θα δοθεί σε τεχνολογίες ρομποτικής και μικροηλεκτρονικής καθώς και σε τεχνολογίες που συμβάλλουν στη διαμόρφωση των βιομηχανιών του μέλλοντος.

-Στο τομέα των Μεταφορών/Logistics ως σημαντικές προκλήσεις αναγνωρίζονται  η αξιοποίηση της έρευνας και ανάπτυξης για την ανάπτυξη ευφυών συστημάτων μεταφορών την ελαχιστοποίηση αέριων εκπομπών, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της χώρας στις τεχνολογίες αεροναυπηγικής & αεροπορικών μεταφορών, τις ασφαλείς οδικές μεταφορές, τη διαλειτουργικότητα μεταφορικών και συγκοινωνιακών συστημάτων, τη διαχείριση συμφόρησης στο αστικό και υπεραστικό δίκτυο, την ανάπτυξη βέλτιστων πρακτικών οδικής ασφάλειας και την υποστήριξη ολοκληρωμένων διατροπικών αλυσίδων εφοδιαστικής καθως και τις ασφαλείς, λειτουργικές και ανταγωνιστικές θαλάσσιες μεταφορές.

-Στον τομέα της Υγείας/Φαρμάκων σημαντικότερες προκλήσεις αποτελούν: α) η βελτίωση της κατανόησης της υγείας του πληθυσμού, των ασθενειών, της γήρανσης και η μετάφραση αυτής της γνώσης σε καινοτόμα και αποτελεσματικά προϊόντα, στρατηγικές παρεμβάσεις και υπηρεσίες προς όφελος των ασθενών και όλων των πολιτών β) η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων μέσω της στήριξης της Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας σε τομείς όπως: i) η ανάπτυξη γενοσήμων φαρμάκων, η επαναστόχευση και η ανάπτυξη νέων μεθόδων χορήγησης και η φαρμακευτική ανακάλυψη στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης νέων φαρμάκων, ii) η ανάπτυξη καινοτόμων ιατρικών, διαγνωστικών και απεικονιστικών  προϊόντων και υπηρεσιών, και iii) η ανάπτυξη συνεργειών με άλλες οικονομικές δραστηριότητες όπως ο ιατρικός τουρισμός, η αγρο-διατροφή και το περιβάλλον.

-Στον τομέα των Υλικών η έρευνα και ανάπτυξη καλείται να υποστηρίξει τις επιχειρήσεις ώστε αυτές να αξιοποιήσουν τις νέες τεχνολογίες στις διαδικασίες και την παραγωγή υλικών, όπως είναι ενδεικτικά: η ανάπτυξη και η παραγωγή επικαλύψεων για χρήση στον κατασκευαστικό κλάδο και την ναυπηγική, ανάπτυξη μονωτικών υλικών και επιχρισμάτων για οικοδομικές κατασκευές, η ανάπτυξη και παραγωγή υλικών και μεθόδων, φιλικών προς το περιβάλλον για την προστασία και την αποκατάσταση μνημείων και ιστορικών κατασκευών καθώς και για τη σύγχρονη δόμηση.

-Στον τομέα του Τουρισμού σημαντική πρόκληση αποτελεί η αύξηση της επιχειρηματικότητας του κλάδου του τουρισμού με δράσεις ενίσχυσης επιχειρήσεων τουρισμού για αξιοποίηση τεχνολογιών ΤΠΕ και συνεργασία με ερευνητικούς φορείς για την ενίσχυση της έρευνας και καινοτομίας, η δημιουργία ή/και ενίσχυση συμπράξεων στο «τρίγωνο της  γνώσης» με στόχο α) την προώθηση και ενδυνάμωση συγκεκριμένων τομέων έρευνας (σε συνέργεια με τους τομείς ΤΠΕ, Αγροδιατροφής, Ενέργειας, Περιβάλλοντος, Υγείας, Μεταφορών) σε εθνικό επίπεδο, β) την ανάπτυξη πιλοτικών υποδομών ειδικών μορφών τουρισμού σε περιφερειακό επίπεδο, και γ) η από κοινού συμμετοχή σε προγράμματα στρατηγικής προβολής ειδικών μορφών τουρισμού. Κύριες συνέργειες που θα αξιοποιηθούν σε εθνικό επίπεδο εντοπίζονται στα συμπλέγματα Τουρισμού–Πολιτισμού, Τουρισμού–Αγροδιατροφής και Τουρισμού–Περιβάλλοντος. Παράλληλα, με στόχο τη διαμόρφωση ενός βιώσιμου μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης, με σεβασμό στο περιβάλλον θα υποστηριχθούν δράσεις ανθρώπινου δυναμικού για την ενίσχυση προγραμμάτων εκπαίδευσης / κατάρτισης σε σχέση με περιβαλλοντικές / ενεργειακές παρεμβάσεις στον τομέα τουρισμού καθώς και δράσεις κοινωνικο-οικονομικών μελετών / ερευνών που συμβάλλουν στη  διαμόρφωση κοινωνικού marketing / ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας γύρω από τον τουρισμό.

-Σε ότι αφορά στον Πολιτισμό και στον καινοτόμο τρόπο με τον οποίο δύναται να αποτελέσει συγκριτικό πλεονέκτημα και επιχειρηματική επιλογή για τη χώρα, στόχος είναι η προώθηση δράσεων για την παραγωγή αντιγράφων, ηλεκτρονικού υλικού, παραγωγή ειδών λαϊκής τέχνης, μουσικών οργάνων, σκηνικών, κ.ά.. Εξίσου σημαντική είναι η στήριξη των Πολιτιστικών και Δημιουργικών Βιομηχανιών του Σύγχρονου Πολιτισμού (κινηματογράφος, οπτικοακουστικά μέσα, εκδόσεις, design, εικαστικές τέχνες, παραστατικές τέχνες- μουσική, χορός, θέατρο κ.λπ.) μέσω της ενθάρρυνσης νέων καλλιτεχνών για την ανάληψη επαγγελματικών πρωτοβουλιών στον χώρο των τεχνών. Επίσης, θα δοθεί έμφαση στην ανάπτυξη της αρχαιολογικής έρευνας και καινοτομίας, υπό την έννοια της μεταφοράς τεχνογνωσίας και της διάδοσης επιτυχημένων εφαρμογών στο διεθνές επιστημονικό δυναμικό, σε εξειδικευμένα πεδία, όπως η αποκατάσταση και συντήρηση αρχαιοτήτων με τη χρήση καινοτόμων μεθόδων υψηλής τεχνολογίας, σε συνδυασμό με την αξιοποίηση ερευνητικών υποδομών εθνικής εμβέλειας.

-Η κοινωνική και ανθρωπιστική έρευνα θα συμβάλει, πέρα από την αντιμετώπιση ειδικότερων ζητημάτων που συνδέονται με την προώθηση των παραπάνω οικονομικών τομέων, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, και στη μελέτη και αντιμετώπιση της φτώχειας, της κοινωνικής συνοχής και της ανοχής στην πολυ-πολιτισμικότητα καθώς και σε θέματα εκπαίδευσης και δια βίου μάθησης.

Ορισμένοι από τους παραπάνω τομείς έχουν αναδειχθεί όχι μόνον σε εθνικό, αλλά και σε περιφερειακό επίπεδο ειδικότερα δε οι τομείς της Αγροβιοδιατροφής και του Τουρισμού, σε ό,τι αφορά συγκεκριμένες διαστάσεις τους που συνδέονται με τα χαρακτηριστικά της κάθε Περιφέρειας.

Στέφανος Παπαπολυμέρου

[1] Έχει γίνει συγκριτική ανάλυση των βασικών μελετών για την ελληνική οικονομία και των τομέων προτεραιότητας που αναδεικνύονται μέσα από αυτές. (όπως McKinsey & Company, Η Ελλάδα 10 Χρόνια Μπροστά: Προσδιορίζοντας το νέο Εθνικό Μοντέλο Ανάπτυξης, IOBE “Προτεινόμενοι τομείς εθνικού ενδιαφέροντος στο πλαίσιο της «έξυπνης εξειδίκευσης» 2014-2020”, ΣΕΒ «Έρευνα στις Επιχειρήσεις για την Πρόβλεψη των Μεταβολών στα Περιφερειακά Παραγωγικά Συστήματα και τις Τοπικές Αγορές Εργασίας).

Πηγή:paseges.gr