Δίκτυο Μεσόγειος SOS: αυτοδιαχείριση και τεχνολογία δίνουν τη λύση για τα αστικά λύματα

Το προειδοποιητικό «καμπανάκι» που είχε χτυπήσει από το 2011 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη μη έγκαιρη ολοκλήρωση και λειτουργία εγκαταστάσεων βιολογικών καθαρισμών στη χώρα μας, έγινε «καμπάνα» και πλέον αποτελεί γεγονός η νέα παραπομπή της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εξαιτίας της μη συμμόρφωσής της με την Οδηγία 91/271/ΕΟΚ, που ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο με την Υπουργική απόφαση 5673/400/1997.

Το χρονικό της προαναγγελθείσας παραπομπής ξεκινάει τον Οκτώβριο του 2007, οπότε υπήρξε η πρώτη καταδίκη της Ελλάδας, καθώς 23 οικισμοί δεν διέθεταν τα αναγκαία συστήματα συλλογής και επεξεργασίας των λυμάτων τους. Να σημειωθεί ότι τα αποχετευτικά δίκτυα και τα Κέντρα Επεξεργασίας Λυμάτων (ΚΕΛ) θα έπρεπε να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι το 1998 (για οικισμούς με 10.000 κατοίκους) και έως το 2000 (για τους αντίστοιχους με 15.000).

Αν και, όπως σημειώνεται στη σχετική ανακοίνωση της Επιτροπής, υπήρξε πρόοδος, καθώς 17 από τους 23 οικισμούς συμμορφώθηκαν με τις απαιτήσεις της Οδηγίας, και παρ’ όλο που υπάρχει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για τους 4 από τους 6 που εκκρεμούν, η Επιτροπή εκτιμά ότι οι κίνδυνοι τόσο για την ανθρώπινη υγεία, όσο και για το περιβάλλον επιβάλλουν την άμεση λήψη μέτρων. Ενδεικτικό επίσης της συλλογιστικής της απόφασης είναι το γεγονός ότι ιδιαίτερη μνεία γίνεται στην οικονομική κατάσταση της χώρας και σημειώνεται ότι η συνεχιζόμενη στασιμότητα σε αυτό το θέμα θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην τουριστική βιομηχανία, «ενός καίριου κλάδου για την ελληνική οικονομία». Η Επιτροπή ζητά από το Δικαστήριο να επιβάλει ιδιαίτερα υψηλά πρόστιμα, εισηγούμενη το κατ’αποκοπή ποσό των €11.514.081 και ημερήσια χρηματική ποινή €47.462 μέχρις ότου υπάρξει συμμόρφωση.

Σε ανακοίνωσή του το ΥΠΕΚΑ σημειώνει ότι είναι ευθύνη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης η διαχείριση των αστικών αποβλήτων, στην οποία παρέχει την αμέριστη στήριξή του. Εντούτοις, είναι απαραίτητο να διευκρινιστεί, ότι οι καθυστερήσεις σε μεγάλο βαθμό οφείλονται στο πρόβλημα χωροθέτησης των ΚΕΛ, ζήτημα που έχει αποτελέσει επανειλημμένα σημείο τριβής και αντιπαράθεσης τόσο για τους δήμους, όσο και για τις τοπικές κοινωνίες. Είναι επίσης σαφές ότι οι αντιδράσεις των κατοίκων οφείλονται στο σύνδρομο ΝΙΜΒ (Not In My Backyard-όχι στην αυλή μου), αλλά και στην ελλιπή ενημέρωσή τους σε σχέση με τους κινδύνους που ελλοχεύουν από τη διάθεση ανεπεξέργαστων λυμάτων τόσο στο περιβάλλον, όσο και στην ανθρώπινη υγεία, και κατ’ επέκταση στην οικονομία.

Η ανεύρεση της βέλτιστης λύσης δεν γίνεται με κάθετες διαδικασίες, αλλά μπορεί να επιτευχθεί μόνο μετά από ενδελεχή ενημέρωση των κατοίκων και των εμπλεκόμενων φορέων και ως αποτέλεσμα ουσιαστικών συμμετοχικών διαδικασιών. Η εμπλοκή ενημερωμένων πολιτών και φορέων στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων αποτελεί «κλειδί» για την επιτυχή επίλυση τέτοιων ζητημάτων. Θα πρέπει επιτέλους όλοι (πολίτες, φορείς και διοίκηση) να κατανοήσουμε την αξία της συζήτησης και της ανταλλαγής απόψεων για την επίτευξη της μέγιστης δυνατής συναίνεσης.

Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS επανειλημμένως έχει αναδείξει τα ζητήματα αυτά και έχει καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις. Η δημιουργία ΚΕΛ, αλλά και μικρών βιολογικών καθαρισμών σε μικρούς οικισμούς στη λογική της αποκέντρωσης, αυτοδιαχείρισης και αποφυγής απρόσφορων, κοινωνικά άδικων και αναποτελεσματικών μεταφορών λυμάτων, αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαία, καθώς μπορεί να δώσει λύσεις και σε άλλα ζητήματα. Να αναφέρουμε ενδεικτικά τη δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης των επεξεργασμένων λυμάτων στη γεωργία, δεδομένου ότι υπάρχει πλέον και στην Ελλάδα το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο και η τεχνολογική δυνατότητα. Ελπίζουμε η παραπομπή να αποτελέσει το έναυσμα για να ληφθούν άμεσα πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση.