Μαξιλάρι ασφαλείας για την κρητική οικονομία η γεωργία και η κτηνοτροφία

 

Ζημίες συνολικού ύψους 143 εκατ. ευρώ κατέγραψαν οι 841 ανώνυμες εταιρείες της Κρήτης, με «πρωταγωνίστριες» τις ακτοπλοϊκές, μέσα στο 2012, ωστόσο οι αναλυτές εκτιμούν ότι γεωργία, κτηνοτροφία και τουρισμός αναμένεται να απορροφήσουν σε ένα σημαντικό βαθμό τους κραδασμούς που προκαλεί η κρίση στην κρητική οικονομία.

Βεβαίως, αυτή τη στιγμή η συνολική εικόνα της κρητικής οικονομίας δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξη αφού στις ζημιές που προαναφέρθηκαν πρέπει να προστεθεί και η μείωση των πωλήσεων κατά 13,2% και την αύξηση των συνολικών υποχρεώσεων στα 3.344,3 εκατομμύρια ευρώ, χωρίς να υπολογίζονται οι ακτοπλοϊκές εταιρείες.

Ο τουρισμός αντιστέκεται με θετικούς δείκτες, όπως και ο πρωτογενής τομέας, ενώ το μεγαλύτερο «θύμα» της οικονομικής κρίσης, που θα αργήσει να ανακάμψει είναι ο κατασκευαστικός κλάδος.

Το 2013 είναι επίσης μία άσχημη χρονιά, ενώ το 2014 αναμένεται σταθεροποίηση της κατάστασης και το 2015 φαίνεται «φως» με τους δείκτες βάσει προβλέψεων να σημειώνουν σε ορισμένους κλάδους μία μικρή ανάκαμψη. Παρόλα αυτά, η Κρήτη δεν αντιμετωπίζει στο ίδιο βάθος την οικονομική κρίση σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ελλάδα, καθώς η οικονομία του νησιού σώζεται από τον τουρισμό και τον πρωτογενή τομέα.

Τα συμπεράσματα αυτά προκύπτουν από τη χρηματοοικονομική μελέτη της κρητικής οικονομίας βάσει των δημοσιευμένων ισολογισμών χρήσεων 2012, από 841 ανώνυμες εταιρείες με έδρα στην Κρήτη.

Η μελέτη που παρουσιάστηκε χθες το βράδυ σε ενδιαφέρουσα εκδήλωση στο Επιμελητήριο Ηρακλείου,  εκπονήθηκε από τον οικονομολόγο Μανώλη Δαμιανάκη, τον αναλυτή Ιωάννη Χατζηεμμανουήλ και στελέχη της Global Trust. Παρουσιάζει και αξιολογεί τα βασικά χρηματοοικονομικά στοιχεία 841 ανώνυμων εταιρειών της Κρήτης που δημοσιοποίησαν τους ισολογισμούς χρήσης 2012. Οι ισολογισμοί δόθηκαν από την ICAP. Δεν περιλαμβάνονται δημόσιες ΑΕ., οι συνεταιριστικές τράπεζες και σε πολλές περιπτώσεις γίνεται επανάληψη των στοιχείων χωρίς τις ναυτιλιακές εταιρείες ΑΝΕΚ και Μινωικές Γραμμές για να είναι πιο αντικειμενικά και ουσιαστικά τα συμπεράσματα, λόγω του μεγάλου μεγέθους και της ιδιαιτερότητας του κλάδου της επιβατηγού ναυτιλίας. Η πιθανή απουσία ορισμένων ΑΕ. οφείλεται στην αδυναμία εξεύρεσης των ισολογισμών τους, επειδή δεν τους είχαν δημοσιεύσει μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου του 2013 όταν οριστικοποιήθηκε η λίστα εταιρειών ή δεν υπήρχε η δυνατότητα να τους βρει η ICAP.

Στο «μικροσκόπιο» η περίοδος της κρίσης

Η εξεταζόμενη περίοδος έχει ενδιαφέρον, διότι το 2008 ήταν η πρώτη χρονιά έναρξης της οικονομικής κρίσης και το 2012 πιθανόν η προτελευταία.

Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι η έντονη ύφεση με τα χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας, επηρέασαν αρνητικά τις ανώνυμες εταιρείες με έδρα την Κρήτη σε όλα τα βασικά χρηματοοικονομικά μεγέθη, με κύριο βάρος στα αποτελέσματα, όμως σε μικρότερο βαθμό από την υπόλοιπη Ελλάδα, κυρίως λόγω του τουρισμού, του πρωτογενούς τομέα και των υψηλών αποθεμάτων ρευστότητας ιδιαιτέρως της μεσαίας τάξης από τα προηγούμενα «καλά» χρόνια.

Όπως προκύπτει από τις προηγούμενες μελέτες, από 10% μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης πωλήσεων την περίοδο 2000/2007, την εξεταζόμενη περίοδο 2008 /2012 είχαμε συνολική μείωση 13,2%.

Σχετικά με τα κέρδη προ αποσβέσεων και φόρων είχαμε πολύ σημαντική επιδείνωση, από μέσο ρυθμό ετήσιας αύξησης 7% την προηγούμενη πενταετία, κατά την εξεταζόμενη περίοδο από 241.1 εκατομμύρια ευρώ το 2008 είχαμε 85,6 εκατ. ευρώ το 2012, δηλαδή μείωση 65%. Χωρίς τα στοιχεία των δύο ναυτιλιακών εταιρειών Μινωικές και ΑΝΕΚ η μείωση περιορίζεται σε 28%.

Αν λάβουμε υπόψη τις αποσβέσεις και εξετάσουμε τα κέρδη προ φόρων, είχαμε το 2012 συγκεντρωτικά ζημιές 143 εκατ. ευρώ. Χωρίς τις δύο ναυτιλιακές εταιρείες οι ζημιές περιορίζονται στα 50 εκατ. ευρώ από 30 εκατ. ευρώ κέρδη το 2008.

Έχει ενδιαφέρον η κατανομή των αποτελεσμάτων όλων των εταιρειών το 2012, όπου οι τριάντα μεγαλύτερες από πλευράς κύκλου εργασιών χωρίς τις δύο ναυτιλιακές είχαν συνολικά κέρδη προ φόρων 21 εκατ  ευρώ και οι υπόλοιπες 811 Α.Ε. ζημιές 71 εκατ. ευρώ. Το στοιχείο αυτό αποδεικνύει ότι η οικονομική κρίση επηρέασε πολύ περισσότερο τα αποτελέσματα των μικρομεσαίων εταιρειών.

Είναι ανησυχητικό ότι η μείωση των πωλήσεων με σημαντική αύξηση των ζημιογόνων αποτελεσμάτων, συνδυάστηκε με αύξηση των συνολικών υποχρεώσεων χωρίς τις ναυτιλιακές από 2.947, 7 σε 3.344,3 εκατομμύρια ευρώ.

Η εκτίμηση μας είναι ότι η πραγματικότητα είναι λίγο χειρότερη επειδή τα στοιχεία στηρίζοναι στις εταιρείες που δημοσίευσαν ο 2012 ισολογισμούς, άρα δεν εμπεριέχονται όσες Α.Ε. έκλεισαν πριν και οι άλλες νομικές μορφές όπως Ο.Ε., ΕΠΕ και ατομικές επιχειρήσεις που είναι μικρότερες συνήθως σε μέγεθος και επηρεάστηκαν περισσότερο αρνητικά από την οικονομική κρίση σε σύγκριση με τις Α.Ε.

Κλάδος τουρισμού

Όπως προκύπτει από την ανάλυση των στοιχείων ανά κλάδο, υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις στην εξεταζόμενη περίοδο αποδεικνύοντας ότι οι επιπτώσεις της οικονομικής ύφεσης δεν είναι ίδιες για όλους.

Το 2012 ο τομέας του τουρισμού αύξησε σημαντικά σε σχέση με το 2008 τη συμμετοχή του στην κρητική οικονομία.

Όσον αφορά το συνολικό κύκλο εργασιών των 841 Α.Ε. αύξησε σημαντικά το μερίδιο του από 18,5% σε 25%. Στα συνολικά αποτελέσματα προ φόρων και αποσβέσεων παρατηρήθηκε αύξηση από 29% σε 91,6%, αυξάνοντας κατά 11 εκατ. ευρώ τα κέρδη του.

Αν ληφθεί υπόψη ότι η συμμετοχή του στα συνολικά ίδια κεφάλαια και ενεργργητικό ήταν αντίστοιχα 45,7% και 40,5%, συνάγεται αβίαστα το συμπέρασμα ότι ο κλάδος του τουρισμού ήταν ο κερδισμένος της τελευταίας πεναετίας, διότι είχε ικανοποιητική αύξηση των μεγεθών του, ενώ οι άλλοι κλάδοι είχαν μείωση. Είναι χαρακηριστική η αύξηση του κύκλου εργασιών από τα 589,1 εκατ. ευρώ σε 706,8 εκατ. ευρώ.

Κλάδος βιοτεχνίας – βιομηχανίας

Ο τομέας της βιοτεχνίας – βιομηχανίας είχε επιδείνωση των βασικών μεγεθών με μικρή μείωση της συμμετοχής του στη συνολική επιχειρηματική δραστηριότητα της Κρήτης.

Πιο συγκεκριμένα, την περίοδο 2008 – 2012 υπήρξε μείωση στο συνολικό κύκλο εργασιών κατά 10,9%, μείωση στα κέρδη προ φόρων και αποσβέσεων κατά 38%, σημαντική μείωση κατά 85% στα κέρδη προ φόρων, αυξάνοντας κατά 11,3% τις συνολικές υποχρεώσεις.

Η συμμετοχή του παραμένει σημαντική στην τοπική οικονομία με διατήρηση των συνολικών πωλήσεων στο 25% επί του συνόλου.

Τομέας εμπορίου

Όπως αναμενόταν είχε τις μεγαλύτερες αρνητικές επιπτώσεις από τον τουρισμό και τη βιομηχανία λόγω μεγαλύτερης ελαστικότητας στην ύφεση και εξάρτηση από την εγχώρια ζήτηση.

Οι πωλήσεις μειώθηκαν κατά 23,3% από 982,2 εκατ. ευρώ στα 753,7 εκατ. . Επίσης από 37,3 εκατ ευρώ κέρδη προ φόρων και αποσβέσεων υπήρξε μείωση στα  7,8 και κέρδη προ φόρων  από 17,2 εκατ. ευρώ σε ζημιές 13,9 εκατ. ευρώ.

Η μείωση των πωλήσεων είχε ως αποτέλεσμα μείωση και των συνολικών υποχρεώσεων με μικρότερους όμως ρυθμούς κατά 16,7% δηλαδή από 611,6 σε 509,3 εκατ. ευρώ. Θα πρέπει να τονιστεί ότι υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις ανά κατηγορία και τομείς, όπως το εμπόριο των ειδών ρουχισμού, καλλωπισμού είχαν μέχρι και 40% μείωση έναντι των τροφίμων που η μείωση κυμάνθηκε κατά μέσο όρο στο 15%.

Αν και η συμμετοχή του κλάδου του εμπορίου στις συνολικές πωλήσεις μειώθηκε από 34% σε 26,6%, παραμένει να είναι σημαντική η συμβολή του στην τοπική οικονομία.

Κατασκευές και ακίνητη περιουσία

Ο τομέας των κατασκευών και της ακίνητης περιουσίας επηρεάστηκε έντονα αρνητικά από την οικονομική ύφεση. Η πολιτική και οικονομική αβεβαιότητα, η έλλειψη χρηματοδότησης από τις τράπεζες και η φορολογική επιβάρυνση, μείωσαν δραματικά τις αγοραπωλησίες ακινήτων. Ειδικά στην Κρήτη η αγορά εξοχικής κατοικίας από αλλοδαπούς που αποτελούσε δυναμικό τομέα ανάπτυξης, σχεδόν μηδενίστηκε λόγω του κινδύνου πτώχευσης της χώρας και αδυναμίας χρηματοδότησης των υποψηφίων αγοραστών. Υπήρξε μείωση του κύκλου εργασιών κατά 47,6% δηλαδή από 250,8 εκατ. ευρώ σε 131,5 εκατ. ευρώ. Τα κέρδη προ φόρων ύψους 8,7 εκατ. ευρώ το 2008 «γύρισαν» σε ζημιές 11,3 εκατ. το 2012. Τα στοιχεία συνοδεύονται από αύξηση των συνολικών υποχρεώσεων κατά 31 εκατ. ευρώ δηλαδή από 345 σε 376 εκατ ευρώ. Υπήρξε σημαντική μείωση της συμμετοχής του κλάδου ακινήτων στο συνολικό κύκλο εργασιών από 8% σε 4,65 που αν ληφθούν υπόψη οι έμμεσες επιπτώσεις και στους υπόλοιπους κλάδους, χωρίς αμφιβολία ήταν ο αρνητικός πρωταγωνιστής στην εξεταζόμενη πενταετία.

Μέσα μαζικής μεταφοράς

Ο κλάδος των μέσων μαζικής μεταφοράς, λόγω της μεγαλύτερης ελαστικότητας από την πορεία των εισοδημάτων των μισθωτών και των συνταξιούχων και την πορεία της οικονομίας είχε έντονα αρνητικές επιπτώσεις από την ύφεση. Οι πωλήσεις μειώθηκαν κατά 20,7%, τα αποτελέσματα προ φόρων και αποσβέσεων από 32,6 εκατ. ευρώ κέρδη, γύρισαν σε ζημιές 62,5 εκατομμύρια ευρώ.

Η μείωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών και η σημαντική αύξηση των τιμών των καυσίμων, μείωσε σημαντικά τις μετακινήσεις και αύξησε το κόστος λειτουργίας.

Υπηρεσίες

Ο κλάδος των υπηρεσιών λόγω της μεγαλύτερης ευελιξίας και προσαρμογής του στις εξελίξεις, διατήρησε τα ίδια επίπεδα κύκλου εργασιών και αποτελεσμάτων προ φόρων με αύξηση των κερδών προ φόρων και αποσβέσεων. Παράλληλα είχε σημαντική αύξηση των υποχρεώσεων του από 107.9 εκατ. ευρώ σε 173,5 εκατ. Η συμμετοχή του το 2012 στο συνολικό κύκλος εργασιών ήταν 4,6% με αύξηση της συμμετοχής του στα συνολικά κέρδη προ φόρων από ζημίες 2,2 εκατ. ευρώ σε κέρδη 0,6 εκατ.

Συμπεράσματα ανά νομό

Από την αξιοποίηση των οικονομικών στοιχείων του 2012 των κρητικών ανώνυμων επιχειρήσεων προκύπτουν τα συμπεράσματα:

Ο νομός Ηρακλείου με το 49% των μόνιμων κατοίκων της Κρήτης, κατείχε το 61,4% των Α.Ε., το 66,9% των πωλήσεων, 64,3% των κερδών προ φόρων και αποσβέσεων και το 58% του ενεργητικού. Συμπέρασμα: Οι Α.Ε. με έδρα το νομό Ηρακλείου επηρεάστηκαν λιγότερο αρνητικά από τους άλλους νομούς με αποτέλεσμα να αυξηθεί περαιτέρω η συμμετοχή του στην οικονομία της Κρήτης, διατηρώντας και ενισχύοντας τη θέση του ως εμπορικό και επιχειρηματικό κέντρο.

Ο νομός Χανίων με 25% του πληθυσμού της Κρήτης, κατείχε το 14,4% των Α.Ε. με 11,3% των συνολικών πωλήσεων και 18,2% επί των συνολικών κερδών προ φόρων και αποσβέσεων, μείωσε τη συμμετοχή του επί του συνόλου της Κρήτης.

Ο νομός Ρεθύμνης με 13,7% του συνολικού πληθυσμού, κατείχε το 15,6% των ΑΕ. με 14,2% επί των πωλήσεων, διατηρώντας  το μερίδιο του στο 13,3% επί των κερδών προ φόρων και αποσβέσεων και αύξησε τη συμμετοχή του κυρίως λόγω του ξενοδοχειακού κλάδου και του μεγέθους της Creta Farms.

Ο νομός Λασιθίου με 12,1% του πληθυσμού, κατείχε το 8,7% των εταιρειών, συμμετέχοντας με 7,6% επί των συνολικών πωλήσεων και 4,2% επί των συνολικών κερδών προ φόρων και αποσβέσεων, λόγω της κακής πορείας του τουριστικού κλάδου, βελτίωσε τη συμμετοχή του επί του συνόλου της Κρήτης που όμως σε σύγκριση με τον πληθυσμό και την έκταση του, παραμένει σε χαμηλά επίπεδα.

Προοπτικές της κρητικής οικονομίας

Η κρητική οικονομία κυρίως λόγω του τουρισμού, της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, αλλά και του δυναμισμού αρκετών βιοτεχνικών και βιομηχανικών μονάδων με ποιοτικά προϊόντα, θα διαφοροποιηθεί θετικά από την υπόλοιπη Ελλάδα και οι επιπτώσεις από την οικονομική κρίση θα είναι μικρότερες.

Το 2013 εκτιμάται περαιτέρω μείωση του συνολικού κύκλου εργασιών και των αποτελεσμάτων προ φόρων και αποσβέσεων αλλά με μικρότερους ρυθμούς από τα προηγούμενα χρόνια. Όσον αφορά στα αποτελέσματα προ φόρων θα αυξηθούν οι ζημίες, λόγω μείωσης του μικτού περιθωρίου κέρδους και αύξησης του χρηματοοικονομικού κόστους.

Το 2014 θα είναι χρονιά σταθεροποίησης και θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για μικρή ανάκαμψη από το 2015 και μετά.

Σε επίπεδο νομού, αναμένεται το Ηράκλειο και το Λασίθι να αυξήσουν ελαφρώς τη συμμετοχή τους στο κρητικό ΑΕΠ εις βάρος των δύο άλλων νομών.

Ο κλάδος που αναμένεται να αυξήσει τη συμμετοχή του είναι ο τουριστικός, επηρεάζοντας με έμμεσο τρόπο θετικά και τους υπόλοιπους κλάδους.

Στον τουρισμό αναμένεται μέση αύξηση των πωλήσεων κατά 8% τα επόμενα χρόνια, που μαζί με τον πρωτογενή τομέα θα διαφοροποιήσουν θετικά, συνολικά την κρητική οικονομία από την υπόλοιπη Ελλάδα.

Εκτίμηση των μελετητών είναι ότι η ανεργία, η σημαντική μείωση των εισοδημάτων σε μισθωτούς του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα, καθώς και η σημαντική μείωση των πωλήσεων στο εμπόριο και σε πολλά ελεύθερα επαγγέλματα, θα οδηγήσει σε αύξηση της παραγωγής στον πρωτογενή τομέα, κάτι που δεν προκύπτει από τους ισολογισμούς των Α.Ε. διότι είναι μικροί παραγωγοί και ατομικές επιχειρήσεις.

Ο κλάδος της βιοτεχνίας – βιομηχανίας αναμένεται να έχει από το 2015 και μετά σταδιακή με μικρούς ρυθμούς ανάπτυξη, όπου λόγω ύφεσης και μείωσης της εγχώριας ζήτησης πολλές δυναμικές παραγωγικές μονάδες με ποιοτικά διαφοροποιημένα προϊόντα αναγκάζονται να αναζητήσουν αγορές εκτός Κρήτης και εκτός Ελλάδας.

Ο κλάδος του εμπορίου και ειδικότερα οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην ένδυση, την υπόδηση, τον καλλωπισμό, τα αυτοκίνητα και γενικά όχι τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης, θα αντιμετωπίσουν περαιτέρω μείωση (με μικρότερους ρυθμούς) των πωλήσεων και των αποτελεσμάτων τους.

Ο κλάδος των κατασκευών έχει υποστεί τη μεγαλύτερη μείωση και αναμένεται να παραμείνει στο περιθώριο για τα επόμενα χρόνια, μιας που οι λόγοι οι οποίοι τον οδήγησαν στη συρρίκνωση θα παραμείνουν.

Ο μόνος τρόπος ουσιαστικής ανάκαμψης τοπικά του κατασκευαστικού κλάδου είναι η κατασκευή μεγάλων έργων όπως το αεροδρόμιο στο Καστέλι και η εξοχική κατοικία που απαιτεί αλλαγή θεσμικού πλαισίου και στρατηγικό σχεδιασμό.

Της Πέλλας Λασηθιωτάκη