Το ζωντανό θεώρημα και η γενεσιουργία των καινοτόμων ιδεών

O φημισμένος μαθηματικός και κάπως εκκεντρικός Cédric Villani έλαβε το βραβείο Fields Medal in 2010 σε ηλικία 37 ετών για τη μαθηματική δουλειά του σχετικά με τη φυσική του πλάσματος.

Τον Σεπτέμβριο του 2012 δημοσίευσε ένα βιβλίο ¹ γραμμένο σε εκπληκτικό εκλαϊκευμένο ύφος που μεταφράζεται ήδη σε πολλές γλώσσες. Στο επίκεντρο του έργου του είναι ο πρωταγωνιστής της μαθηματικής έρευνας -το θεώρημα- και συγκεκριμένα αυτό για το οποίο κέρδισε το μετάλλιο μετά από δυόμιση χρόνια εργασίας.

Μια σπάνια και αληθινή αφήγηση που μέσα σε 282 σελίδες περιγράφει στον χώρο των μαθηματικών τη γενεσιουργή διαδικασία που ακολουθεί κανείς από την αρχική γόνιμη ιδέα μέχρι την κοινοποίησή της σε δημοσίευμα. Αποδίδει έτσι την εικόνα της πραγματικής έρευνας γεμάτη συναισθηματικές εναλλαγές, εμπόδια, κόπο, αποτυχίες αλλά και χαρές. Είναι ένα κείμενο γραμμένο στο πρώτο πρόσωπο διανθισμένο από τα συναισθήματα, τις νοητικές εξελίξεις συχνά χαοτικές και όλη την κοινωνιολογία του επαγγέλματος του μαθηματικού.

Σε ομιλία που έδωσε πέρσι στο TEDΧ Παρισιού, απαρίθμησε με αφορμή το βιβλίο του, τα στοιχεία που θεωρεί, από προσωπική πείρα, απαραίτητα για να ευνοηθούν οι καινοτόμες ιδέες, ως επί τον πλείστον επιστημονικές. Αξίζει να τα έχουμε υπ’όψιν αν θέλουμε να προετοιμάσουμε το έδαφος γι’αυτές.

Αναγνωρίζει έτσι ως απαραίτητο αρχικό συστατικό έναν προετοιμασμένο κατάλληλα εγκέφαλο που καλείται σε ένα συναισθηματικό πλαίσιο, με συνδυαστικές και αναλογικές ικανότητες να εισάγει τη λογική σκέψη. Κατόπιν, αναφέρεται στη στοιχειοθεσία(documentation) του θέματος που χαίρει σήμερα πολλών δυνατοτήτων χάρη στις μηχανές αναζήτησης.

Τρίτο στοιχείο είναι το κίνητρο ή το ενδιαφέρον, που λείπει όλο και περισσότερο από τους νέους Ευρωπαίους και τους κάνει να μην ακολουθούν επιστημονικές σπουδές. Κατόπιν αναφέρει το περιβάλλον που ευνοεί την ανταλλαγή και την ανάπτυξη ιδεών -είτε αυτό είναι μέσα στο ερευνητικό εργαστήριο, στο πανεπιστήμιο ή στον ευρύτερο χώρο της καθημερινότητας όπως η πόλη. Πέμπτο στοιχείο είναι να επιδιώκουμε τηνανταλλαγή απόψεων και ιδεών -η αρχή μπορεί να αφορά μόνο έναν αλλά η εξέλιξη μιας ιδέας είναι πολύ μεγαλύτερη με την συμβολή των πολλών. Το έχουμε εξηγήσει σεπαλαιότερα κείμενα.

Φτάνουμε στους περιορισμούς του θέματος, με άλλα λόγια στα εμπόδια, που αποτελούν το απαραίτητο έναυσμα προκειμένου να υπερπηδηθούν και να βρεθεί λύση άρα να επέλθει η δημιουργική σκέψη. Η επιμονή στο εγχείρημα και η τυχερή συγκυρία παίζουν επίσης ρόλο, γιατί η πλειοψηφία των ιδεών δεν έχει αποτέλεσμα και καταλήγει στα αζήτητα. Τέλος, ο Villani αναφέρεται στην ανάγκη διάδοσή της, ελεύθερα χωρίς περιορισμούς -μια έννοια που αναπτύσσεται σήμερα όσο ποτέ άλλοτε. Είναι γνωστό το απόφθεγμα που περιφραστικά λέει πως μια ιδέα που λαμβάνουμε από άλλον μας εμπλουτίζει ενώ δεν κάνει φτωχότερο τον δωρητή.

Οι ιδέες είναι κάτι πολύτιμο και εύθραυστο, το λευκό χρυσάφι μιας χώρας. Ας το προσέξουμε. Τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια στον κόσμο αντλούν περηφάνια όχι μόνο από το επίπεδο της διδασκαλίας τους αλλά κυρίως γιατί ευνοούν τη γέννηση καινοτόμων ιδεών στους κόλπους τους;

Ο Villani κλείνει την ομιλία του με τα λόγια του μεγάλου μαθηματικού Henri Poincaré,