Ο σχολικός κήπος

Ο σχολικός κήπος

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΚΗΠΟΥ

Ή λειτουργία του σχολικού κήπου καθορίζεται άπό τήν εργασία:

1) τού ύπεύθυνου διδασκάλου διευθυντού του

2) τών μαθητών, καί

3) άπό τήν συνεργασία έξωσχολικών παραγόντων.

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ, ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛ. ΚΗΠΟΥ.

Ή ψυχή του σχολικού κήπου είναι ό διδάσκαλος πού ύπεύθυνα θά τόν άναλάβει. Σε αύτόν θά στηριχθεί ή επιτυχία του. Συνεπώς μεταξύ περισσοτέρων διδασκάλων ενός σχολείου, πρέπει νά προτιμάται άφ’ ενός εκείνος πού κατέχει περισσότερες τεχνικές γνώσεις (κατά προτίμηση μετεκπαιδευθείς σέ γεωργικό Φροντιστήριο ή Παιδαγωγική Ακαδημία μέ καθηγητή Γεωπονικών μαθημάτων) καί άφ’ ετέρου εκείνος πού έχει ενθουσιασμό, διάθεση γιά τήν εργασία αύτή, οργανωτικές ικανότητες καί μεταδοτικότητα/ ώστε νά προκαλέσει τό ενδιαφέρον τών μαθητών καί τών χωρικών, γιά τήν ίδρυση, λειτουργία καί πρόοδο τού σχολικού κήπου.

Αν τό σχολείο διαθέτει περισσοτέρους διδασκάλους ικανούς νά άναλάβουν τον σχολικό κήπο, θά ανατίθεται κάθε χρόνο ή διεύθυνσή του σέ ένα

Αν όμως κάποιος από αυτούς άποτύχει, πρέπει νά αποκλείεται γιά τά επόμενα χρόνια, ώστε νά περιορίζεται ή διεύθυνση του σχ. κήπου στους ικανούς.

Ή απασχόληση στον σχολικό κήπο, τους ευσυνείδητους διδασκάλους πού δεν έχουν πλήρης τεχνικές γνώσεις, θά τούς δώσει την ευκαιρία νά τις αποκτήσουν με τήν μελέτη και την πρακτική εργασία και συνεργασία με τούς πιό πεπειραμένους απ’ αύτούς, ακόμη δε θα τούς παροτρύνει στην απόκτησή των μέ παρακολούθηση Γεωργικών Φροντιστηρίων είτε Παιδαγωγικής Ακαδημίας. Στις προσπάθειές του ό διευθυντής του σχολικού κήπου μπορεί νά ζητεί βοήθεια και από έμπειρους προοδευτικούς γεωργούς καί άπό εξωσχολικούς παράγοντες. Σέ μεγάλους κήπους είναι άνάγκη νά βοηθάται άπό τόν επιστάτη, πού θά έκλέγεται νά έχει αρκετές πρακτικές γνώσεις (καλός γεωργός.)

Πρώτο μέλημα τού Διευθυντού τού σχολικού κήπου είναι νά καταρτίσειΠρόγραμμα εργασίας, πολυετές, μελετημένο, μέσα στά πλαίσια τής συγκεκριμένης πραγματικότητος του σχολείου και του περιβάλλοντος του (διαθέσιμη έκταση, ύπαρξη νερού, πρόσφορες καλλιέργειες, αμειψισπορά, συγκαλλιέργεια, διαθέσιμα: σπόροι, εργαλεία, λιπάσματα, φάρμακα κλπ. εφόδια, προθυμία βοήθειας χορικών κλπ., πού θά τό πραγματοποιεί μέ επιμονή, σύστημα και συνέπεια, μέχρι τήν πλήρη εκτέλεσή του.

Τό Πρόγραμμα εργασίας θά είναι άφ’ ενός γενικό γιά τήν ολοκλήρωση του σχολικού κήπου, και άφ’ ετέρου ειδικό γιά κάθε τμήμα του, συντεταγμένο μέ τήν βάση : άπό τό μερικό στο πλήρες, άπό τό εύκολώτερο στο δυσκολώτερο, άπό τό λιγώτερο δαπανηρό στο απαραίτητο πολυδάπανο.

Έκτος άπό τό Πρόγραμμα εργασίας, πού θά συνταχθεΐ μιά κι’ έξω και θ’ άναθεωρείται εκτάκτως, ό διδάσκαλος θά κρατά τό Ημερολόγιο εργασίας, πού θά είναι χρονιάτικο (Σχολικό έτος) καί στο όποιο βάσει του προγράμματος εργασίας, θά σημειώνει τις ώρες και τό είδος τής έκτελεσθείσης κάθε μέρα εργασίας στο σχολικό κήπο, τόσο άπό τον ίδιο, όσο καί άπό κάθε ομάδα καί άτομικά (περιληπτικά) τών μαθητών. Σέ ιδιαίτερη στήλη θά άναγράφεται ή γενομένη στήν αίθουσα διδασκαλία έπί θεμάτων του σχολικού κήπου καί σέ άλλη, οι επισκέψεις κτημάτων καί σχετικές μέ τον σχολικό κήπο εκδρομές, μέ τήν συντελεσθείσα κατ’ αύτές εργασία (π.χ. «παρακολούθηση λειτουργίας σιτοκαθαριστηρίου εις άποθήκην Γεωργ. Συνεταιρισμού» κ.ο.κ.).

Άφ’ ετέρου σέ ειδικές στήλες του Ήμερολ. εργασίας θά σημειώνονται παρατηρήσεις έπί τής βλαστήσεως, τών καλλιεργητικών φροντίδων, λιπάνσεως, άρδεύσεως, ή εμφάνιση εχθρών καί ασθενειών, ή βαρύτης τής προσβολής των, τά άποτελέσματα τής έφαρμοσθείσης καταπτολεμήσεως κλπ. Ή επιμελής τήρηση του βιβλίου τούτου έχει μεγάλη σημασία, γιατί συμβουλευόμενος κανείς τό περιεχόμενό του βοηθείται νά ορίζει τις εργασίες του επομένου έτους, νά έρευνα τά αίτια επιτυχίας ή άποτυχίας τών διαφόρων εργασιών κλπ.

Ό διδάσκαλος πλήν της τακτικής διδασκαλίας κατά τήν εγκατάσταση κάθε καλλιεργείας καί τής άπασχολήσεώς του στις εποχιακές φροντίδες της, πρέπει νά διαθέτει χρόνο καί γιά τήν έποπτεία τών ομαδικών καί τών ατομικών κήπων. Όρίζει ημέρα έπιθεωρήσεως, όπότε μαζί μέ τους μαθητές, όλους μαζί είτε κατά ομάδες, περιέρχεται τον σχολικό κήπο καί κάνει κριτική - διδασκαλία τής έκτελεσθείσης εργασίας.

Αν στο σχολείο υπάρχουν πολλοί διδάσκαλοι, πρέπει καί αυτοί νά παίρνουν μέρος κατά διαστήματα στήν επιθεώρηση, άφ’ ενός γιά νά βλέπουν οί μαθητές πώς όλοι ένδιαφέρονται γιά τον σχολικό κήπο καί άφ’ ετέρου γιά νά πλουτίζουν τήν πείρα του. Είναι αυτονόητο, πώς δέν πρέπει ποτέ τυχόν διαφωνία ένός διδασκάλου πρός τον Διευθυντή τού σχολικού κήπου νά εκδηλώνεται παρουσία τών μαθητών, άλλά ιδιαιτέρως νά συζητείται καί έφ’ όσον παραμένει νά ζητείται υπεύθυνη γνώμη του τοπικού γεωπόνου.

Ή επιθεώρηση πρέπει νά γίνεται σέ μέρα γνωστή έκ τών προτέρων, ώστε νά δημιουργεΐται άμιλλα μεταξύ τών μαθητών, ποιός θά παρουσιάσει καλύτερο τον ατομικό του κήπο, καθώς καί μεταξύ τών ομάδων γιά τούς ομαδικούς κήπους. Άφ’ ετέρου είναι σκόπιμο ό διδάσκαλος νά κάνει εφόδους— αιφνιδιασμούς κατά τις ώρες τής εργασίας τών μαθητών, ώστε νά βεβαιώνεται περί τής κανονικής έκτελέσεώς της, νά εξακριβώνει ποιοι είναι επιμελείς καί ποιοι αμελείς, μήπως στούς ομαδικούς κήπους μερικοί φορτώνουν τήν εργασία τους σέ άλλους καί αύτοί τεμπελιάζουν, μήπως ό άρχηγός τής όμάδος φέρεται σατραπικά πρός τά μέλη της, μήπως εργάζονται ξένοι πρός τό σχολείο, μήπως τά παιδιά άτακτούν, μαλλώνουν κλπ.

Στήν περίπτωση πού τό σχολείο είναι μικτό καί υπάρχουν κορίτσια ανεπτυγμένα σωματικώς, μπορεί νά Θεωρήσει ό διδάσκαλος σκόπιμο νά φορούν φόρμες έργασίας όλα τά παιδιά, είτε νά αναθέτει στά κορίτσια ιδιαίτερα τμήματα έργασίας και ιδίως τά προσαρμοζόμενα πρός τήν γυναικεία φύση: τήν φροντίδα των φυτών σέ γλάστρες, στις ζαρντινιέρες, σέ τμήματα τού ανθόκηπου, τό ζωοτεχνικό τμήμα (καθαριότητα, περιποίηση των ζώων, διατροφή τους κλπ), σηροτροφία.

Ό διδάσκαλος θά διανέμει στούς μαθητές άκριβοδικαίως τούς σπόρους, τά χημικά λιπάσματα κλπ, εξηγώντας έπαρκώς τήν ανάγκη αυξημένης χορηγήσεως στή μιά ή τήν άλλη περίπτωση.

Ό διδάσκαλος δεν πρέπει νά χάνει εύκαιρία γιά νά συζητεί μέ τούς μαθητές, ίδίως των τελευταίων τάξεων, σχετικά μέ τον τρόπο πού εργάζονται οί γονείς τών μαθητών, συγγενείς καί οί γείτονες, στις διάφορες καλλιέργειες καί μάλιστα εκείνες πού περιλαμβάνει ό σχολικός κήπος. Θά εξηγεί πειστικά, άποφεύγοντας κάθε βαριά έκφραση, τά μειονεκτήματα τών παλαιών συστημάτων καί τά πλεονεκτήματα τών έφαρμοζομένων στον σχολικό κήπο μεθόδων καλλιεργείας.

Χρήσιμα είναι επίσης τά υπαίθρια μαθήυατα στά χωράφια του χωριού. Οι μαθητές μαζί μέ τον διδάσκαλο παρακολουθούν τις εργασίες τών χωρικών άπό κοντά, τις κρίνουν καί συζητούν μέ κατανόηση γι’ αύτές.

Καί τό αντίστροφο πρέπει νά δέχεται καί νά επιδιώκει ό διδάσκαλος: νά επισκέπτονται τον σχολικό κήπο οί χωρικοί τις απογευματινές ώρες καί νά συζητεί μαζί τους γιά τις μεθόδους πού εφαρμόζει. Ένα αναπτυγμένο καί καλά οργανωμένο σχολικό κήπο, πρέπει οί χωρικοί νά συνηθίζουν νά τόν επισκέπτονται συχνά, καί γιά πρόσληψη ώφελίμων γνώσεων, μά καί γιά άναψυχή όπως οί κάτοικοι τής πόλης τό πάρκο τους.

ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Ό σχολικός κήπος χρησιμεύει γιά τήν διδασκαλία όλων τών φυσιογνωστικών μαθημάτων.

Ό διδάσκαλος μπορεϊ νά βρει σ’ αύτόν θέματα καί εφαρμογές γιά όλη σχεδόν τήν ύλη διδασκαλίας.

Κατά βάση, είναι προτιμώτερο άπό τό πλήθος τών δυνατοτήτων πού προσφέρει, τά παιδιά νά μαθαίνουν λίγα καί καλά, νά τά χωνεύουν, νά τά αφομοιώνουν, παρά πολλά καί επιπόλαια πού δεν θά τά συγκρατήσουν. Ή προσπάθεια θά είναι ότι μαθαίνουν νά τό βλέπουν καί στήν πράξη.

Ό διδάσκαλος πρέπει νά έχει προετοιμάσει τό φυσιογνωστικό μάθημα μέ τά μέσα έποπτείας πού τού δίνει ό σχολικός κήπος, νά έχει προβλέψει τις άπορίες καί ερωτήσεις τών μαθητών καί έχει προετοιμάσει τις απαντήσεις: σαφείς καί πλήρεις.

Πηγαίνοντας στον κήπο νά κρατά μαζί του—μέ τήν βοήθεια καί τών παιδιών—ότι θά τού χρειασθεί: εικόνες, χάρτες, σχέδια, σπόρους, λιπάσματα, εργαλεία, εμβολιαστήρια κλπ., και όχι τήν τελευταία στιγμή νά βλέπει ότι κάτι του λείπει καί νά τό παραλείπει ή νά χάνει ώρα μέχρι νά τό πάρει. Νά μπαίνει αμέσως είτε μέ σύντομη εισαγωγή στο θέμα, χωρίς νά χάνεται σέ πολυλογίες και αοριστολογίες. Τά παιδιά πρέπει όλα τά παραδείγματα νά τά βλέπουν καί αν είναι δυνατόν και νά τά πιάνουν, νά τά χειρίζονται. Ή τέχνη του διδασκάλου είναι νά κρατά τό ενδιαφέρον καί νά εντείνει τήν προσοχή τών μαθητών, χωρίς νά τούς κουράζει.

Ή ύλη καί τό πρόγραμμα διδασκαλίας πρέπει νά έχουν προσαρμοσθεί πρός τό κλίμα και τις καλλιέργειες, τις εργασίες του τόπου. Είναι ασυγχώρητο νά διδάσκει γιά τον θερισμό τήν εποχή τής σποράς καί άντιστρόφως. Κατ’ άρχήν πρέπει νά διδάσκει τον βελτιωμένο τρόπο γιά τις εργασίες πού γίνονται στο χωριό καί κατόπιν νέους τρόπους πού μπρρούν καί επιβάλλεται νά διαδοθούν. Ότι γίνεται έξω στο χωράφι νά διδάσκεται καί στον σχολικό κήπο. Αν δέν διατίθενται τά μέσα, νά πηγαίνει ό διδάσκαλος τούς μαθητές σέ γειτονικά κτήματα π.χ. σέ ελαιοκομική περιφέρεια, αν δέν διαθέτει ό σχολικός κήπος έστω καί μιά ελιά (στήν αρχή τής ίδρύσεως του), πρέπει νά πάρει ό διδάσκαλος τά παιδιά νά πάνε σέ γειτονικό λιόφυτο νά τά διδάξει τό επίκαιρο μέρος τής ελαιοκομίας (φυτολογικό θέμα) καί στο ελαιοτριβεία τήν εποχή τής έκθλίψεως του έλαιοκάρπου. Βέβαια οί έξοδοι θά γίνονται συχνότερα στά μεγάλα παιδιά καί πολύ άραιά γιά τις μικρές τάξεις πού θά συνδυάζονται μέ τον περίπατο.

Είναι σωστό, κάθε μάθημα, νά έχει αντικείμενο τήν διδασκαλία ενός μόνο συγκεκριμένου θέματος, π.χ. προκειμένου περί δημητριακών:

1ο Μάθημα. (Στο σχολείο, μέσα στήν αίθουσα): Πώς διακρίνουμε τους σπόρους τών δημητριακών. Ποικιλίες. Σημασία βελτιωμένων ποικιλιών γιά μεγαλύτερη απόδοση καί καλύτερη ποιότητα.

2ο Μάθημα. (Μισή ώρα μέσα στο σχολείο καί μισή ώρα στήν αποθήκη τοΰ Συνεταιρισμού: Πώς καθαρίζεται πριν τήν σπορά τό σπορικό (μέ τό χέρι, κρισάρα, στο σποροκαθαριστήριο).

3.ο Μάθημα. (Στο σχολείο, στό υπόστεγο του σχολικού κήπου) : Πώς άπολυμαίνουμε τον σπόρο γιά δαυλίτη - άνθρακα. Αναλογίες, παρασκευή φαρμάκων, στέγνωμα σπόρου κλπ.

4ο Μάθημα. (Στό σχολείο): Σημασία όργανικής καί χημικής λιπάνσεως. 'Απλά καί σύνθετα χημ. λιπάσματα. Τύποι και συνδυασμοί.

5ο Μάθημα. (Στον σχολικό κήπο - υπόστεγο) : Προπαρασκευή συνδυασμών τών απλών χημικών λιπασμάτων γιά λίπανση π.χ. του σίτου.

6ο Μάθημα. (Στό σχολείο): Γιατί προετοιμάζουμε τό έδαφος πριν σπείρουμε.

7ο Μάθημα. (Στον σχολικό κήπο) : Προετοιμασία εδάφους γιά σπορά. Στους άτομικούς κήπους, τσάπισμα έκτάσεως τρεις φορές σταυρωτά κλπ.

8ο Μάθημα, (Στά χωράφια) : Πώς γίνεται τό όργωμα μέ τό άλέτρι καί πώς μέ τό τρακτέρ (αν υπάρχει). Πώς πρέπει νά οργώνουμε. Σκέπασμα τού σπόρου. Σπαρτική μηχανή.

9ο Μάθημα. (Στον σχολικό κήπο) : Σπορά μέ τό χέρι κατά γραμμές. Βάθος σποράς. Σκέπασμα του σπόρου, κ.ο.κ.

Σέ κάθε περίπτωση, πρώτα θά καταπιάνεται ό διδάσκαλος μέ τά ύλικά διδασκαλίας (σπόροι, λιπάσματα κλπ.), κι’ έπειτα θά τά δίνει στους μαθητές νά τά χειρίζονται καί αυτοί. Ό επιστάτης ή ένας καλός γεωργοτεχνίτης (εθελοντικά προσφερόμενος ή επί πληρωμή) μπορεί νά έκτελεί υποδειγματικά, υπό τον έλεγχο καί επεξήγηση του διδασκάλου, ορισμένες εργασίες (π.χ. κατασκευή άλίας ποτιστικής κλπ).

Είναι αυτονόητο πώς τήν προσπάθεια του διδασκάλου θά διευκολύνει πολύ ή ύπαρξη μηχανήματος προβολής εικόνων καί ακόμη περισσότερο σχολικού κινηματογράφου, στόν όποιο θά προβάλλονται σχετικές διδακτικές ταινίες. Αλλά καί στήν περίπτωση πού ό Γεωπόνος Γεωργικών Εφαρμογών διαθέτει τέτοια, πρέπει ό διδάσκαλος μαζί μέ τούς μαθητές του νά παρακολουθούν άνελλειπώς—καί νά ζητούν—τις προβολές των.

Ή χρησιμοποίηση του περιεχομένου καί τών εργασιών του σχολικού κήπου, άπό τον διδάσκαλο, γιά τήν εμπειρική διδασκαλία τών φυσιογνωστικών μαθημάτων, έξαρτάται άπό τήν παρατηρητικότητα—ικανότητα καί τήν πείρα του. Είναι άπειρα τά παραδείγματα καί άπό άφάνταστα ποικίλες πηγές, που μπορεί νά βρει καί νά παρουσιάσει στους μαθητές του, σάν εφαρμογή γιά τήν κατανόηση τών διδασκόμενων.

Σάν υπόδειγμα, άναγράφουμε κατωτέρω μερικές τέτοιες περιπτώσεις.

Άπό τήν Φυτολογία, προκειμένου περί τών ετησίων φυτών, αποκτούν, μέ τήν βοήθεια του σχολικού κήπου, γνώσεις τής μεγάλης ποικιλίας τών σπόρων, τούς διακρίνουν καί συλλέγουν κατά τήν ώρίμασή τους, σέ τομή βλέπουν τό έμβρυο καί τις κοτυληδόνες, μαθαίνουν τήν δοκιμή τής βλαστικής ίκανότητος του σπορικού, τήν σημασία του καθαροΰ σπόρου, τήν απολύμανση τών σπορικών, τήν σημασία τής λιπάνσεως, τήν παρασκευή τών λιπαντικών συνδυασμών, τήν άμειψισπορά καί τήν θεμελιώδη σημασία της, τήν προετοιμασία του εδάφους γιά σπορά, παρακολουθούν τό φύτρωμα, τήν ανάπτυξη τών πρώτων φύλλων, τήν βλάστηση, τήν άνθοφορία (μέρη του άνθους καί σημασία τους), τήν γονιμοποίηση (τρόποι γονιμοποιήσεως, σημασία εντόμων γι’ αύτήν κλπ.), τό δέσιμο τού σπόρου, τήν ώρίμαση, τήν συγκομιδή. Διδάσκονται τήν σημασία καί τήν καλή εκτέλεση τών καλλιεργητικών φροντίδων: βοτανίσματα, σκαλίσματα. ποτίσματα, λίπανση, τούς εχθρούς καί άσθένειες τών φυτών καί τήν καταπολέμησή τω ν.

Όμοίως γιά τά κηπευτικά φυτά, τήν άνάγκη έπαρκούς χρήσεώς των, τήν παραγωγή φυντανιών κλπ. τρόπους πολλαπλασιασμού (παραφυάδες κλπ.), τήν μεταφύτευσή τους, άμειψισπορά, συγκαλλιέργεια καί παράλληλο άνάπτυξή τους στήν εντατική εκμετάλλευση, εντατική λίπανση καί άρδευση, συγκομιδή, κονσερβοποίηση κλπ.

Προκειμένου περί τών δένδρων, διδάσκονται τήν χρησιμότητά τους. Τά διακρίνουν σέ δασικά, όπωροφόρα, ξηρών καρπών, καλλωπιστικά. Μαθαίνουν πώς ζεϊ τό δέντρο, πώς ξεχειμωνιάζει (άειθαλή - φυλλοβόλα), κατάλληλο έδαφος, πώς πολλαπλασιάζονται (σπόροι, σπορεία, φυτώρια, μοσχεύματα, καταβολάδες, παραφυάδες, εμβολιασμοί), ποικιλίες καί παραγωγική σημασία τους, φύτευση τών δένδρων, προετοιμασία εδάφους—λίπανση, κλάδεμα, ποτίσματα, εχθροί καί άσθένειες— καταπολέμηση, συγκομιδή.

Άπό τά άνθη μαθαίνουν τούς τρόπους πολλαπλασιασμού καί καλλιεργείας των, τις διάφορες κατηγορίες των : ετήσια, πολύχρονα, άναρριχώμενα, γιά γλάστρες κλπ. καί τήν οικονομική σημασία τους.

Άπό τό μάθημα τής Φυσικής Πειραματικής: βαρύτης (νήμα στάθμης γιά τοποθέτηση πασσάλων κλπ), όριζοντίωση πρασιών, επιφάνεια ύδατος στή δεξαμενή κλπ)- βάρη (σημασία ζυγίσεως: λιπασμάτων, φαρμάκων, παραγωγής)•συνοχή σωμάτων (κατά τό σπάσιμο πέτρας, σκάψιμο του κήπου)• άδιαχώρητο(έκτόπιση του αέρα άπό τό νερό-φυσαλίδες)• πορώδες (εισχώρηση του νερού στό έδαφος καί του αέρος)- τριχοειδείς σωλήνες (ύγρασία ποτισμένου εδάφους, άνοδος του νερού, αποξήρανση του εδάφους κλπ)• μοχλοί (χρήση άξίνας - τσάπας κατά τό σκάψιμο, κατά τό κλάδεμα τό ψαλίδι, ανέμη πηγαδιού, χέρι άντλίας κλπ)• θερμότης (παραγωγή άνεμων, παγετοί και επίδραση έπί φυτών, βρασμός κατά παρασκευή φαρμάκων - θειασβεστίου κλπ, χρήση θερμομέτρου)•φακοί (επίδραση σταγόνων επί τών φύλλων τό μεσημέρι), κ. ο. κ.

Άπό τό μάθημα τής Χημείας : στοιχεία (συστατικά τών φυτών, τών τροφών τους, τών καρπών τους)• ενώσεις στοιχείων (άζωτο - νάτριο - οξυγόνο καί σχέση τους μέ τό λίπασμα νιτρικό νάτριο ή νίτρο κ.ο.κ.)• χημικά λιπάσματα, γεωργικά φάρμακα.

Άπό τό μάθημα τής Γεωμετρίας: γραμμές (κατά τήν χάραξη του κήπου: ευθεία, καμπύλη, κύκλος, έλλειψη, τεθλασμένη)• έπιφάνειες (τετράγωνο, ρόμβος, εμβαδόν - μέτρηση έπιφανείας, στρέμμα).

Κατά τήν δυνατότητα παρουσιάσεως στους μαθητές περισσοτέρων παραδειγμάτων, ή επιλογή τών προσφορωτέρων, παραστατικωτέροον και σαφεστέρων, άποτελεί ικανότητα τού διδάσκοντος.

Πηγή: Ο σχολικός κήπος-Αριστ. Ι. Κριάρη/Γεωπόνου-Αθήναι 1954- φτιαχνω