«Εφεύρεση» των φαρμακευτικών οι ψυχικές ασθένειες των παιδιών

 

Σκληρή κριτική στα κέντρα ψυχικής υγείας και τις φαρμακευτικές εταιρείες, τις οποίες κατηγορεί ότι λανθασμένα χαρακτηρίζουν εκατομμύρια ανθρώπους ως ψυχικά ασθενείς προς όφελός τους, ασκεί ο Τζέρομ Κάγκαν, ψυχολόγος, ερευνητής του Χάρβαρντ και ειδικός στην ανάπτυξη των παιδιών.

Σε μια ψηφοφορία που πραγματοποίησαν το 2002 Αμερικανοί ακαδημαϊκοί, ο Τζερόμ Κάγκαν κατέλαβε την 22η θέση σε μια λίστα με τους 100 πιο διαπρεπείς ψυχολόγους του 20ου αιώνα, πάνω μάλιστα από τον Καρλ Γιουνγκ (23ος), πατέρα της αναλυτικής ψυχολογίας, και τον Ιβάν Παβλόφ (24ος), που ανακάλυψε την ομώνυμη εξάρτηση.

Ο Κάγκαν μελετά την εξελικτική ψυχολογία στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ σε όλη του την επαγγελματική καριέρα. Επί δεκαετίες εξετάζει το πώς τα μωρά και τα μικρά παιδιά μεγαλώνουν, τα μετρά, τεστάρει τις αντιδράσεις τους και στη συνέχεια, αφού μάθουν να μιλούν, τους κάνει διαρκώς ερωτήσεις. Γι’ αυτόν τα μεγάλα ερωτήματα είναι: Πώς προκύπτει η προσωπικότητα; Με ποια χαρακτηριστικά γεννιόμαστε και ποια αναπτύσσονται με το χρόνο; Τι καθορίζει το αν κάποιος θα είναι ψυχικά ασθενείς στη ζωή του;

Αυτό που προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση όσον αφορά τον Κάγκαν είναι ότι ο ίδιος έχει επιτεθεί στο ίδιο του το επάγγελμα και πρόσφατα δημοσίευσε το βιβλίο του «Το Φάντασμα της Ψυχολογίας: Η Κρίση στο Επάγγελμα και ο Δρόμος της Επιστροφής». Σε αυτό, προειδοποιεί ότι η κρίση αυτή είχε καταστροφικές συνέπειες για εκατομμύρια ανθρώπους, που λανθασμένα έχουν διαγνωσθεί ότι πάσχουν από ψυχικές ασθένειες.

Ο κ. Κάγκαν μίλησε για το θέμα αυτό στο Spiegel OnLine:

Καθηγητά Κάγκαν, μελετάτε την ανάπτυξη των παιδιών επί 50 χρόνια. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, η ψυχική υγεία βελτιώνεται ή χειροτερεύει;

Ας πούμε ότι έχει αλλάξει. Ειδικά σε φτωχές οικογένειες, μεταξύ μεταναστών και μειονοτήτων, η ψυχική υγεία έχει χειροτερεύσει. Αντικειμενικά μιλώντας, οι έφηβοι σε αυτές τις ομάδες έχουν περισσότερες ευκαιρίες σήμερα σε σχέση με 50 χρόνια πριν, αλλά παραμένουν αγχωμένοι και συγχυσμένοι διότι οι ανισότητες στην κοινωνίες έχουν διευρυνθεί. Ο αριθμός των διαγνωσμένων περιπτώσεων σε διαταραχές ελλειμματικής προσοχής έχει αυξηθεί μεταξύ των φτωχών...

Τη δεκαετία του ’60, οι ψυχικές διαταραχές ήταν άγνωστες για τον κόσμο των παιδιών. Σήμερα, τα επίσημα στοιχεία αναφέρουν πως 1 στα 8 παιδιά στις ΗΠΑ είναι ψυχικά ασθενές.

Αυτό είναι αλήθεια, αλλά οφείλεται κυρίως σε ασαφείς διαγνωστικές πρακτικές. Ας επιστρέψουμε 50 χρόνια πίσω: έχουμε έναν 7χρονο που βαριέται στο σχολείο και αναστατώνει την τάξη. Τότε, τον αποκαλούσαν τεμπέλη. Σήμερα, λέγεται ότι πάσχει από Σύνδρομο Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας. Γι’ αυτό οι αριθμοί έχουν εκτοξευτεί.

Οι ειδικοί κάνουν λόγο για 5,4 εκατ. παιδιά στις ΗΠΑ που παρουσιάζουν συμπτώματα του Σύνδρομου Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας. Λέτε ότι αυτή η ψυχική διαταραχή είναι απλώς μια εφεύρεση;

Ακριβώς αυτό. Είναι μια εφεύρεση. Κάθε παιδί που δεν αποδίδει στο σχολείο στέλνεται στον παιδίατρο και ο παιδίατρος λέει: «Είναι Σύνδρομο Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας. Πάρτε Ritalin». Το πρόβλημα είναι ότι αν ένα φάρμακο είναι διαθέσιμο στο γιατρό, θα κάνει τη διάγνωση που ταιριάζει με αυτό.

Συνεπώς η αποκαλούμενη κρίσης ψυχικής υγείας στα παιδιά δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια προσπάθεια εκφοβισμού;

Μπορούμε να αναρωτηθούμε: Τι σημαίνει ψυχική υγεία; Αν κάνεις συνεντεύξεις με παιδιά και εφήβους ηλικίας 12 – 19 ετών, το 40% θα το κατατάξεις στην κατηγορία των αγχωτικών και καταθλιπτικών. Αν όμως κοιτάξεις πιο προσεκτικά και δεις πόσοι από αυτούς επηρεάζονται σοβαρά από αυτό, θα καταλήξεις στο 8%. Το να χαρακτηρίζει κάθε παιδί που είναι μελαγχολικό ή αγχωτικό ως ψυχικά ασθενές είναι γελοίο. Οι έφηβοι αγχώνονται. Αυτό είναι φυσιολογικό. Δεν ξέρουν σε ποιο πανεπιστήμιο να πάνε, τους παράτησε ο δεσμός τους... Η θλίψη και το άγχος αποτελούν κομμάτια της ζωής όπως και ο θυμός και σεξουαλική απογοήτευση.

Τι σημαίνει στην πράξη αν εκατομμύρια παιδιά χαρακτηρίζονται λανθασμένα ψυχικά ασθενείς;

Κατά κύριο λόγο, περισσότερα χρήματα για τη φαρμακευτική βιομηχανία και περισσότερα χρήματα για τους ψυχιάτρους και τους ερευνητές.

Και τι σημαίνει για τα παιδιά;

Γι’ αυτά σημαίνει πως κάτι δεν πάει καλά και πως μπορεί να εξασθενίσει. Δεν είμαι ο μόνος ψυχολόγος που το λέει αυτό. Είμαστε όμως απέναντι σε μια πανίσχυρη συμμαχία: φαρμακευτικές που βράζουν δισεκατομμύρια και επαγγελματίες που ενδιαφέρονται μόνο για τους εαυτούς τους.

Πέρα από το Σύνδρομο Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας, μια δεύτερη επιδημία που πλήττει τα παιδιά είναι η κατάθλιψη. Το 1987, ένα στα 400 παιδιά στις ΗΠΑ έπαιρνε αντικαταθλιπτικά. Το 2002, η αναλογία ήταν 1 στα 40. Από ποια ηλικία μπορούμε να μιλάμε για παιδική κατάθλιψη;

Αυτή είναι μια δύσκολη ερώτηση. Στους ενήλικες, η κατάθλιψη είτε συνεπάγεται μια σοβαρή απώλεια, μια αίσθηση τύψης ή ένα συναίσθημα ότι δεν μπορείς να εκπληρώσεις ένα στόχο. Τα παιδιά προφανώς δεν είναι ακόμη ικανά για τέτοια συναισθήματα. Αλλά μετά την ηλικία των τριών ή τεσσάρων ετών, ένα παιδί μπορεί να αναπτύξει ένα είδος συναισθήματος τύψης και, αν χάσει τη μητέρα του σε αυτή την ηλικία, θα είναι θλιμμένο για λίγο. Οπότε, από εκείνη τη στιγμή και έπειτα, μια ήπια κατάθλιψη μπορεί να εμφανιστεί. Όμως το συναίσθημα του να μην μπορείς να πετύχεις έναν ζωτικό στόχο στη ζωή σου και η αίσθηση του να μην υπάρχει εναλλακτική αρχίζει να γίνεται σημαντικό μόνο από την εφηβεία και μετά. Και αυτή είναι άλλωστε και η ηλικία που οι επιπτώσεις της κατάθλιψης είναι περισσότερο εμφανείς.

Είναι όμως γεγονός ότι πιο μικρά παιδιά ολοένα και πιο συχνά λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά...

Ναι, διότι απλώς τα φάρμακα είναι διαθέσιμα.

Οπότε εσείς θα καταργούσατε τελείως τη διάγνωση της κατάθλιψης σε παιδιά;

Όχι, δεν θα έφτανα ως εκεί. Αλλά αν μια μητέρα με την κόρη της επισκεφτεί έναν γιατρό και του πει ότι το κορίτσι ήταν παλιότερα πολύ πιο χαρούμενο, ο γιατρός πρέπει πρώτα απ’ όλα να ανακαλύψει το πρόβλημα. Πρέπει να δει μόνος του το κορίτσι, ίσως και κάνει και κάποια τεστ πριν της χορηγήσει φάρμακα και της κάνει ηλεκτροεγκεφαλογράφημα.