Το δάσος του Δήμου Γρεβενών στον παγκόσμιο κατάλογο των «προτύπων δασών»

Το δάσος του Δήμου Γρεβενών είναι η πρώτη περιοχή της Ελλάδας και της ΝΑ Ευρώπης που θα μπει σύντομα στον χάρτη των Πρότυπων Δασών της Μεσογείου και του κόσμου.

Τα βήματα και οι δράσεις για τη δημιουργία του, από την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, βρίσκονται στην τελική ευθεία και μέσα στους επόμενους τρεις μήνες ο Δήμος Γρεβενών, ο μεγαλύτερος σε έκταση δήμος της χώρας, θα συμπεριλαμβάνεται στα 50 Πρότυπα Δάση 20 χωρών, τα 11 εκ των οποίων βρίσκονται στον Καναδά απ’ όπου ξεκίνησε πριν από 20 χρόνια η δημιουργία του Διεθνούς Δικτύου Προτύπων Δασών.

Η ανακήρυξη του Δάσους των Γρεβενών ως Προτύπου παρέχει τη δυνατότητα πρακτικών αειφόρου ανάπτυξης και μιας οικονομικής διαχείρισης που γίνεται ήδη σε δάση άλλων ευρωπαϊκών κρατών με σκοπό να προσφέρουν και στις επόμενες γενιές τα περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη τους.

Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας και η Περιφερειακή Ενότητα Μαγνησίας συμμετέχουν στο έργο «Πρότυπο Δάσος, του Ευρωπαϊκού Προγράμματος MED» ως εταίροι μαζί με αντίστοιχους φορείς από την Κορσική, τη Σαρδηνία, την Ισπανία, την Κροατία, ενώ τις δράσεις παρακολουθούν εμπειρογνώμονες από το Μαρόκο, την Αλγερία, την Τυνησία και την Τουρκία - χώρες που ενδιαφέρονται για τη δημιουργία προτύπων δασών. Η Ισπανία (περιφέρεια Καστίλλης και Λεόν) με το «Πρότυπο Δάσος της Ούμπρια» ήταν η πρώτη χώρα του ευρωπαϊκού νότου, όπου εφαρμόστηκε η διαδικασία του Πρότυπου Δάσους και η Βαγιαδολίδ είναι σήμερα η έδρα του Μεσογειακού Δικτύου Πρότυπου Δάσους.

Οι Ισπανοί μπήκαν στη διαδικασία, καθώς η περιοχή της Καστίλλης έχασε μεγάλες δασικές εκτάσεις της λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας, ο αγροτικός της πληθυσμός συρρικνώθηκε και γρήγορα προέκυψαν ερωτήματα για το πώς μπορεί ο τόπος να διατηρήσει το οικολογικό του απόθεμα και να εξασφαλίσει την επιβίωση του ανθρώπινου δυναμικού του. Με στρατηγικό σχεδιασμό, μετά την ανακήρυξή της ως Πρότυπο Δάσος, η περιοχή αξιοποίησε στο έπακρο τα γαλακτοκομικά της προϊόντα και τα φαρμακευτικά της φυτά. Σήμερα στο οικονομικό της προφίλ συμπεριλαμβάνονται 150 επιχειρήσεις που σχετίζονται με το ξύλο, 2.000 εργαζόμενοι, το 50% του πληθυσμού της ζει με τα δασοκομικά προϊόντα και το ξύλο διατίθεται στην αγορά με τη σφραγίδα ποιότητας Pino Soria Burgos.

Πολλές μεσογειακές περιοχές της Ευρώπης παρουσιάζουν παρόμοια χαρακτηριστικά και η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, αρχικά εντός «Καποδίστρια» και τώρα με τον «Καλλικράτη», προχώρησε τις διαδικασίες και αυτή την περίοδο βρίσκεται στη σύνταξη ενός Στρατηγικού Σχεδίου για τον νομό Γρεβενών (εκτός του δήμου Δεσκάτης) συνολικής έκτασης 1.690.000 στρεμμάτων.

Οι προϋποθέσεις

Μιλώντας στο πρόσφατο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στα Γρεβενά, ο δασολόγος - συντονιστής του έργου κ. Δημήτρης Τσίμπλινας επισήμανε ότι «ο νέος Δήμος Γρεβενών πληροί όλες τις προϋποθέσεις, καθώς το δάσος καλύπτει 45% της έκτασής του (18% οι καλλιεργούμενες περιοχές, 37% οι μη καλλιεργούμενες). Εχει εύκολη πρόσβαση, διαθέτει εθνικό δρυμό (Βάλια Κάλντα), χιονοδρομικό κέντρο (Βασιλίτσα), πολιτιστικά μνημεία (π.χ. πέτρινα γεφύρια), δασοκομία (άριστης ποιότητας ξυλεία), παραγωγή μη δασικών προϊόντων (π.χ. μανιτάρια), βιολογική γεωργία - κτηνοτροφία (πρώτος νομός της χώρας), πολλά και αξιόλογα τουριστικά θέρετρα».

Το σύνολο του πληθυσμού που ζει στην περιοχή κυμαίνεται από 30.000 τον χειμώνα με 40.000 το καλοκαίρι. Στη δημιουργία του Πρότυπου Δάσος Γρεβενών θα μπορούσαν να εμπλακούν εκτός από τον Δήμο, 27 δασικοί συνεταιρισμοί, 5 βιομηχανίες ξύλου, 100 ξενοδοχεία-ξενώνες, 80 πολιτιστικοί σύλλογοι, 10-20 εταιρείες οικοτουρισμού. Το Μνημόνιο Συνεργασίας υπέγραψαν ήδη 16 φορείς.

«Τα Πρότυπα Δάση στην ουσία» όπως ανέφερε ο κ. Τσίμπλινας, «στηρίζονται στην εθελοντική συνεργασία ατόμων και ομάδων που αντιπροσωπεύουν μια ποικιλομορφία αξιών και εργάζονται μαζί, με κοινό όραμα την αειφόρο ανάπτυξη σε μια περιοχή που χαρακτηρίζεται από το δάσος. Αυτό το εταιρικό σχήμα έχει ως στόχο να διαχειριστεί τους φυσικούς πόρους με τον βέλτιστο τρόπο λαμβάνοντας υπόψη την ιστορία, την οικονομική κατάσταση και την πολιτιστική τους ταυτότητα με τρόπο που να μη θίγει τις μελλοντικές γενιές».

Aξιοποίηση της δασικής βιομάζας με διπλά κέρδη

Η αξιοποίηση της δασικής βιομάζας αποτελεί ένα από τα σημαντικά κεφάλαια στα «Πρότυπα Δάση». Εως τώρα η δασική βιομάζα δεν αποτελούσε στόχο αξιοποίησης, αλλά η δημιουργία του Πρότυπου Δάσους Γρεβενών επιτρέπει τη μεγαλύτερη δυνατή παραγωγή της, κατ’ εφαρμογήν και δύο ευρωπαϊκών προγραμμάτων στα οποία συμμετέχει η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας.

Πρόκειται για τα προγράμματα «Βioclus» και «Porfobiomed». Στόχος και των δύο, η ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής και η δυνατότητα αξιοποίησης των δασικών υπολειμμάτων αλλά και των γεωργικών υπολειμμάτων κυρίως από περιοχές που γειτνιάζουν με τις δασικές.

«Τα κέρδη από την αξιοποίηση της βιομάζας μπορεί να είναι διπλά» επισημαίνουν οι εκπρόσωποι της Περιφέρειας. «Επιπλέον εισόδημα των τοπικών κοινωνιών και φορέων της περιοχής και δεύτερον χρήση της δασικής βιομάζας για εφαρμογές τηλεθέρμανσης στη Δ. Μακεδονία». Αν και η βιομάζα αποτελεί το 3,6% της συνολικής κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας παγκοσμίως, εντούτοις στην Ελλάδα ελάχιστα έχουν γίνει για την ενεργειακή εκμετάλλευσή της.

Στο έργο «Porfobiomed» θα ψηφιοποιηθεί το σύμπλεγμα Κρανιάς-Μοναχιτίου-Κηπουριού εντός του πρότυπου δάσους Γρεβενών, όπου θα γίνουν οι απαραίτητες μετρήσεις (οικονομοτεχνικές, ποσότητα δασικών υπολειμμάτων, επίδραση στο περιβάλλον) για τη δυνατότητα δημιουργίας μονάδας τηλεθέρμανσης. Το πρόγραμμα στοχεύει στην προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ως οικονομική ευκαιρία για τις αγροτικές περιοχές, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την ανάπτυξη των βιομηχανιών που συνδέονται με το περιβάλλον της δασοκομίας.

Η πρόσφατη στροφή λόγω και της οικονομικής κρίσης πολλών καταναλωτών της Β. Ελλάδας σε άλλες πηγές θέρμανσης και μορφές ενέργειας αποτελεί μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για την παραγωγή-αξιοποίηση της βιομάζας.

Στην Ισπανία, στην Περιφέρεια της Καστίλλης και Λεόν, όπως ανέφερε σε ημερίδα στην Πτολεμαΐδα με θέμα «Pellets και συστήματα βιοενέργειας» ο Ισπανός κ. Χόρχε Χερέρο, υπεύθυνος αγορών ινστιτούτου δασικής διαχείρισης, η δασική βιομάζα δημιουργεί θέσεις εργασίας και παρά την κρίση ο κύκλος εργασιών των προμηθευτών δασικής βιομάζας αυξάνεται κάθε χρόνο κατά 15%.

Περισσότερες από 100 εταιρείες στην περιοχή προσφέρουν κατά μέσο όρο 12.100 τόνους/έτος βιομάζας προς 30 ευρώ/τόνο. Μόνο το 2011 η παραγωγή-εκμετάλλευση της βιομάζας προσέφερε 700 άμεσες και 450 έμμεσες θέσεις εργασίας, ενώ αναμένεται αύξηση της τάξης του 83% έως το 2020.

Του Θαναση Τσιγγανα για την καθημερινη