Μέλισσες οι Αναντικατάστατες…

Οι μέλισσες αποτελούν έναν από τους πιο βασικούς  κρίκους στην αλυσίδα της ζωής. Επικονιάζουν το 1/3 των φυτών του πλανήτη! Τι θα γίνει αν χαθούν;

Λέγεται πως ο Αϊνστάιν είπε ότι «όταν εξαφανιστούν οι μέλισσες, η ανθρωπότητα θα έχει ακόμα 4 χρόνια ζωής». Παρότι δεν μπορεί να αποδειχθεί με ακρίβεια αν ο μεγάλος φυσικός διατύπωσε πράγματι την παραπάνω φράση, το αξίωμα έχει μία βάση αλήθειας. Οι μέλισσες διαδραματίζουν -με την επικονίαση των φυτών που επιτελούν- πρωταρχικό ρόλο στην ισορροπία της βιοποικιλότητας του παγκόσμιου οικοσυστήματος. Βρίσκονται ουσιαστικά στη βάση του και σε περίπτωση που ο πληθυσμός τους αρχίσει για οποιονδήποτε λόγο να μειώνεται, οι συνέπειες μπορεί να είναι εφάμιλλες μιας καθόλα αρνητικής αλυσιδωτής αντίδρασης, που θα έχει τον άνθρωπο ως τον τελικό και μοιραίο αποδέκτη. Ανησυχητικό είναι το φαινόμενο ότι τις δύο τελευταίες δεκαετίες μεγάλα ποσοστά πληθυσμών μελισσών εξαφανίζονται σε όλο τον κόσμο, χωρίς να μπορεί κάποιος με βεβαιότητα να κατονομάσει τις ακριβείς αιτίες…

Η παράξενη αυτή «ασθένεια» εξαφανίζει τα τελευταία χρόνια μέλισσες στις ΗΠΑ και σε χώρες της Ευρώπης, όπως τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Πολωνία και την Ισπανία. Σε έκθεση του Προγράμματος για

το Περιβάλλον του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών αναφέρεται ότι καταγράφεται μεγάλη θνησιμότητα σε αποικίες μελισσών και στην Κίνα, την Αίγυπτο αλλά και τη Λατινική Αμερική. Το φαινόμενο πλήττει σοβαρά τις αγροτικές οικονομίες και απειλεί το 80% των φυτών του πλανήτη, που εξαρτώνται από τις μέλισσες για να γονιμοποιηθούν.

Η «ασθένεια» έχει ονομαστεί από την επιστημονική κοινότητα «Σύνδρομο Κατάρρευσης των Μελισσών». Το 2007 και το 2008 πολλοί μελισσοκόμοι από 24 πολιτείες των ΗΠΑ έχασαν έως και το 90% των μελισσιών τους με αυτόν τον παράξενο τρόπο. Οι εκτρεφόμενες μέλισσες στις ΗΠΑ, αλλά και σε χώρες της Ευρώπης, μεταφέρονται εκατοντάδες χιλιόμετρα προκειμένου να γονιμοποιήσουν τα φυτά, τα οποία παράγουν στη συνέχεια προϊόντα διατροφής. Σύμφωνα με ερευνητές οι καρποί που γονιμοποιούνται από μέλισσες προσφέρουν στο εμπόριο έναν ετήσιο κύκλο εργασιών ύψους 14,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Περίπου 250.000 είδη φυτών που φέρουν άνθη, εξαρτώνται από τις μέλισσες για την επικονίαση τους. Το 35% της ανθρώπινης διατροφής εξαρτάται άμεσα από την επικονίαση που επιτελούν οι μέλισσες, ενώ το 80% των τροφίμων μας στηρίζεται στην επικονίαση σε κάποιο βαθμό στον κύκλο ζωής του. Τουλάχιστον 19 είδη φρούτων, λαχανικών και ξηρών καρπών δεν μπορούν να παραχθούν αν μια μέλισσα δεν μεταφέρει τη γύρη από το ένα άνθος στον ύπερο του άλλου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Καλιφόρνια, η οποία παράγει το 90% του αμύγδαλου στο κόσμο, ένα δέντρο που χρειάζεται υποχρεωτικά τις μέλισσες για να γονιμοποιηθεί και να δώσει καρπό. Καταλαβαίνει κανείς ότι αν οι μέλισσες εκλείψουν στην περιοχή εκείνη, το πρόβλημα που προκύπτει είναι τεράστιο.

Το πρόβλημα, πέρα από οικονομικό είναι σαφώς και περιβαλλοντικό. Οι μέλισσες αποτελούν δείκτη περιβαλλοντικής ισορροπίας, καθώς δεν πλησιάζουν σε μολυσμένα μέρη. Όπως αναφέρεται παραπάνω, αποτελούν ένα εξαιρετικά σημαντικό κρίκο στην αλυσίδα της ζωής. Η μείωση του πληθυσμού των μελισσών, εκτρεφόμενων ή και άγριων, αποτελεί σαφή ένδειξη διατάραξης της ισορροπίας του φυσικού περιβάλλοντος και εγκυμονεί μεγάλο κίνδυνο για την επιβίωση του 80% των φυτών του πλανήτη που εξαρτάται από αυτές.

Πολλές θεωρίες, όλες επιστημονικά βάσιμες, έχουν διατυπωθεί σε σχέση με τους λόγους εκδήλωσης του «Συνδρόμου Κατάρρευσης των μελισσιών». Μερικές από αυτές είναι οι μεταλλαγμένες καλλιέργειες που φορτώνουν τις μέλισσες με τοξικές ουσίες, η χρήση νέων και πολύ ισχυρών φυτοφαρμάκων, η κακή διατροφή των μελισσών εξαιτίας της ξηρασίας και των διαταραγμένων κλιματολογικών συνθηκών (που επηρεάζουν άλλα φυτά, τα οποία αποτελούν τροφή για τις μέλισσες), ένας παθογόνος ιός που έγινε πιο ισχυρός και προσβάλλει το ανοσοποιητικό σύστημα των μελισσών.

Καμία όμως από αυτές δεν έχει αποδειχθεί προς το παρόν ότι είναι η μοναδική αιτία του φαινομένου. Το θετικό είναι ότι στην περίπτωση που ο θάνατος των μελισσών διαπιστωθεί ότι προέρχεται από κάποιον ιό, το πρόβλημα αντιμετωπίζεται και μάλιστα με επιτυχία. Στις περιπτώσεις όμως που το πρόβλημα εντοπίζεται στην αλλαγή των κλιματολογικών συνθηκών, την άνοδο της θερμοκρασίας, στις γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες και στην εισροή ισχυρών τοξικών φυτοφαρμάκων στην αγροτική παραγωγή, η λύση εμφανίζεται να είναι πολύ πιο περίπλοκη, με την εμπλοκή ισχυρότατων οικονομικών συμφερόντων να αναστέλλουν την εφαρμογή δραστικών λύσεων.

Για ακόμη μία φορά η φύση μας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου… Ακούει κανείς;